Περιβαλλοντικά Θέματα
Οι λέξεις οικολογία, περιβάλλον,ενεργειακή πολιτική, πράσινη ανάπτυξη, βιοκλιματική ανάπλαση βρίσκονται στο λεξιλόγιο ολοένα και περισσοτέρων ανθρώπων. Κάθε παράταξη αγων
ιά να αναδείξει μια “περιβαλλοντική μέριμνα”, ενώ παρουσιάζονται κόμματα τα οποία αντλούν εξ ολοκλήρου την ύπαρξή τους από ζητήματα τα οποία σχετίζονται με την οικολογία. Η ουσία, όμως, των εννοιών αυτών βρίσκεται μακρυά από όλα όσα βλέπουμε να εκτυλίσσονται τα τελευταία χρόνια γύρω μας. Η μεταστροφή του “καταναλωτικού όντος” σε οικολογικά σκεπτόμενο άνθρωπο δεν δρομολογείται από πρόσκαιρες διαφημίσεις και τυπικές δραστηριότητες, αλλά απαιτεί έναν ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της συνειδήσεως, της παιδείας και της κουλτούρας ενός κοινωνικού συνόλου. Το κυριότερο πρόβλημα στις μέρες μας δεν είναι πρώτιστα η διάσωση μίας χελώνας ή μιάς φώκιας, δίχως βέβαια να υποτιμάται η δική τους σημασία, μήτε η ύπαρξη ενός κάδου ανακυκλώσεως. Τα τεραστίας σημασίας προβλήματα, που και εγκυμονούν αδιανοήτους κινδύνους για το μέλλον, αφορούν κατ᾿ αρχήν στην διαχείριση των ενεργειακών και υλικών πόρων, των απορριμμάτων, στις επιπτώσεις στο οικοσύστημα από τις βιομηχανίες και την αγροτική παραγωγή, στην ποιότητα του αέρα, του νερού και σε μια σειρά αναλόγων θεμάτων τα οποία κανείς δεν τολμάει να αγγίξει ουσιαστικά. Επί πλέον, πίσω από αυτήν την τεχνοκρατική υφή, υποβόσκει κατακερματισμένος, ξεχασμένος και τεχνηέντως πληγωμένος σε καίρια ζωτικά του σημεία ο ουσιαστικότερος πυρήν : αυτός της σχέσης του ανθρώπου τόσο με το ανθρωπογενές όσο και με το φυσικό περιβάλλον γύρω του. Η αντίληψη και τα ψυχικά δεσμά που συνδέουν έναν άνθρωπο με ό,τι τον περιβάλλει διαμορφώνει και τις πράξεις που η ίδια του η συνείδηση αποδέχεται ή επιβάλλει. Η ιερότητα της φύσης θυσιάζεται πλέον στους βωμούς του καπιταλισμού, μιας και ο σύγχρονος άνθρωπος δεν είναι δυνατόν να διαβεί διαφορετικό δρόμο όταν η υπαρξιακή του πυξίδα μαγνητίζεται από το δυναμικό του κέρδους και μόνο. Το περιβάλλον κοστολογήθηκε, τιμολογήθηκε και όταν το κέρδος που αποφέρει αρχίσει να μειώνεται θα λαμβάνονται μέτρα για να επανέλθει η αποδοτικότητά του. Επίσης, αυτοί οι οποίοι παρουσιάζονται ως σύγχρονοι εκφραστές της οικολογίας τείνουν να προσομοιάζουν σε συγκεκριμένα , κατά τα άλλα αξιαγάπητα, ζώα, παρά σε ανθρώπους. Η απελευθέρωση των ναρκωτικών, οι διαστροφικές τους τάσεις, η αποθέωση της ομοφυλοφιλίας, η άρνηση κάθε διαφορετικότητας επ᾿ ουδενί δεν μπορούν ν᾿ αποτελέσουν “προβληματισμούς”. Μάλλον πρόκειται για αθροίσματα ατόμων με αρκετά πνευματικά συμπλέγματα που ξεσπούν φορώντας διαφόρους μανδύες. Άλλοτε της οικολογίας, άλλοτε του μηδενισμού, άλλοτε του μαρξισμού κ.ο.κ. Αποτελεί πράγματι αποθάρρυνση προς κάθε πνευματικά και σωματικά υγιή άνθρωπο η ύπαρξη τέτοιων “οικολόγων” και αναλόγων ανταγωνιστών τους.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό που παρατηρείται είναι η νοοτροπία “για τα μάτια του κόσμου”. Αυτή η εκλαϊκευμένη και απλουστευμένη έκφραση είναι ικανή να χαρακτηρίσει πλήρως τις δραστηριότητες μη κυβερνητικών οργανισμών, κομμάτων και παρατάξεων. Δεν είναι εφικτό να οριοθετηθεί η υποκρισία, τα ψεύδη και τα εγκλήματα που αναίσχυντα διαπράττονται καθημερινώς, μιας και από μια μαθηματική σκοπιά θα μπορούσαμε απλώς να σημειώσουμε πως τείνουν στο άπειρο. Συνυπολογίζοντας και την οσμή που αναβλύζει από όλους αυτούς τους χώρους, πρόκειται σίγουρα για την αρνητική όψη του απείρου.
Θα επιχειρηθεί με μία συνεχώς αυξανόμενη σειρά θεμάτων η κατά το δυνατόν πληρέστερη προσπάθεια προσέγγισης του οικολογικού ζητήματος, η οποία δεν θα περιορίζεται μόνον στα επιστημονικά ζητήματα αλλά θα κινηθεί και στην φιλοσοφική, ψυχική αναζήτηση της σχέσης ανθρώπου-περιβάλλοντος. Η επιστημονική γνώση είναι απαραίτητη, αλλά δεν παύει να αποτελεί εργαλείο που θα εξυπηρετήσει τις επιδιώξεις ενός ανωτέρου σκοπού.
Διαχείριση Απορριμμάτων – ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ/ΧΑΔΑ
Η διαχείριση των απορριμάτων, είτε αναφερόμαστε σε μεγαλουπόλεις εκατομμυρίων κατοίκων είτε σε μικρές πληθυσμιακές ομάδες, αποτελεί ένα από τα μείζονος σημασίας περιβαλλοντικά ζητήματα. Η καταναλωτική μανία του “σύγχρονου ανθρώπου”, η αποξένωσή του από την φύση, η λατρεία του υλικού προϊόντος , η έλλειψη παιδείας και η αδιαφορία του για ό,τι δεν είναι άμεσα ενοχλητικό, οδηγεί στην παραγωγή τεραστίων όγκων απροσδιόριστης σύστασης απορριμάτων τα οποία η εκάστοτε κοινωνία καλείται να διαχειρισθεί. Ανάλογα ζητήματα συνήθως αναφέρονται ως “καυτές πατάτες” (“hot potatoes”), μιας και οποιοσδήποτε τα αγγίξει αμέσως αναζητά κάποιον άλλον για να του τα πετάξει. Στην Ελλάδα μάλιστα, όχι μόνο τα βλέπουμε να αιωρούνται από “υπεύθυνο σε υπεύθυνο”, δίχως τελικά ποτέ να καταλάβουμε ποιος έχει την κυριότητα μιας ανεπιθύμητης ευθύνης, αλλά αντικρύζουμε και όλα τα χαρακτηριστικά ενός νεο-γραικύλου να αποτυπώνονται καθαρά πάνω σε μία επικινδύνως τραχειά και αιχμηρή για τις επόμενες γενιές επιφάνεια..
Οι Χ.Υ.Τ.Α. – Χ.Υ.Τ.Υ. – Χ.Α.Δ.Α. προτού χαρακτηρισθούν ως επιθυμητοί ή μη, θα πρέπει να ξεκαθαρισθεί τι ακριβώς είναι, που αποσκοπούν και σε ποια ακριβώς πλαίσια καλούνται να λειτουργήσουν. Ένας Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων αποτελεί έναν χώρο, ειδικά διαμορφωμένο, με αυστηρές προδιαγραφές λειτουργίας και σύγχρονο εξοπλισμό, στον οποίο θα είναι εφικτή η ταφή αλλά και η ταυτόχρονη ενεργειακή αξιοποίηση του συνόλου των απορριμάτων τα οποία συλλέγονται. Ένας Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων αποτελεί έναν ίδιον ακριβώς χώρο, με μόνη διαφοροποίηση το είδος των απορριμμάτων που εισέρχονται σε αυτόν. Υπόλειμμα είναι εκείνο το απόρριμμα το οποίο δεν συλλέχτηκε ή δεν μπορούσε να συλλεχθεί για ανακύκλωση από τα Κέντρα Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών. Στα ΧΥΤΥ δηλαδή, οδηγούνται τα υπολείμματα και όχι τα απορρίμματα. Οι Χ.Α.Δ.Α αποτελούν τις επί δεκαετίες γνωστές “χωματερές”. Οι Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων έχουν απαγορευθεί από την Ε.Ε., με την επιβολή μάλιστα τεραστίων προστίμων για κάθε μέρα λειτουργίας τους.
Σκοπός ενός ΧΥΤΑ/ ΧΥΤΥ είναι η ταφή των απορριμάτων σε ένα χώρο, ο οποίος θα επιβαρύνει όσο το δυνατόν λιγότερο το περιβάλλον. Φυσικά, η επιστημονική εμπειρία και γνώση δεν είναι επαρκής για να προβλέψει πλήρως την μετά από δεκαετίες συμπεριφορά ενός τέτοιου χώρου. Η αναλυτική περιγραφή του χώρου, όμως, είναι απαραίτητη για να γίνει κατανοητή η λειτουργία του.
Αρχικά διαμορφώνεται με εκσκαφή ένας χώρος αρκετά μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Το κάτω μέρος του μονώνεται ώστε να μη διαπερνάται από τα κατασταλάζοντα υγρά, ενώ τοποθετούνται με την μορφή “ψαροκόκαλου” διάτρητοι σωλήνες οι οποίοι θα συλλέγουν αυτά τα υγρά και θα τα οδηγούν σε βιολογικό καθαρισμό. Τα απορρίμματα, όταν εναποτίθενται στον χώρο, συμπιέζονται και σκεπάζονται με χώμα, ώστε να επιταχυνθούν οι ζυμώσεις που λαμβάνουν χώρα και οδηγούν στην αποσύνθεση τους. Η αποσύνθεση αυτή, όταν συντελείται σε μεγάλους όγκους απορριμάτων παράγει βιοαέριο – πλούσιο σε μεθάνιο – το οποίο εξ ίσου μπορεί να συλλεγεί μέσω καθέτων στον χώρο σωλήνων. Εάν η ποσότητα του βιοαερίου είναι μικρή, τότε αυτό καίγεται – ενώ αν η ποσότητα είναι αρκετή, χρησιμοποιείται σε ΜΕΚ (μηχανές εσωτερικής καύσης) για την παραγωγή ενέργειας. Οι χρόνιες ζυμώσεις επιταχύνονται από την συλλογή του βιοαερίου καθώς και την ορθή επαναχρησιμοποίηση των συλλεγομένων υγρών. Το πέρας χρήσεως ενός Χ.Υ.Τ.Α. οφείλει να συνοδευθεί με δενδροφύτευση, ανάπλαση του χώρου και συνεχή έλεγχό του. Η κατασκευή ενός υγειονομικού χώρου ταφής απορριμμάτων προϋποθέτει πάντα την σωστή εκλογή του μέρους. Δεν πρέπει να διαπερνούν το υπέδαφος υπόγεια ύδατα, ούτε να υπάρχουν οικισμοί στην κοντινή περιοχή. Επίσης το περιεχόμενο των απορριμμάτων θα πρέπει να είναι απαλλαγμένο από τοξικά ή νοσοκομειακά απόβλητα.
Τα προαναφερόμενα στοιχεία, όπως αναμένεται άλλωστε, καταστρατηγούνται δίχως κανέναν ενδοιασμό στην Ελλάδα από όσους καλούνται να ασχοληθούν με τέτοιους χώρους. Η έλλειψη στοιχειώδους ευθύνης, η αδιαφορία, η προχειρότητα και η πολιτική ανεπάρκεια οδηγεί ακόμα και και τις πλέον αξιόλογες παραδόσεις έργων να μεταμορφώνονται σε λίγο καιρό σε εγκληματικές για το περιβάλλον μονάδες.
Αμφιταλαντευόμενοι ανάμεσα στην προκατάληψη για τις ικανότητες και την μελλοντική μέριμνα των υπευθύνων και στην σκόπιμη παραπληροφόρηση των πολιτών, δεν είναι δυνατόν να διαμορφώσουμε συγκεκριμένη άποψη η οποία θα χαρακτηρίζει όλο το φάσμα των χώρων αυτών. Εάν οι προδιαγραφές που καταγράφονται από την Ε.Ε. πληρούνται και εξασφαλισθεί πως η λειτουργία του θα συνεχισθεί για πολλά χρόνια βάσει συγκεκριμένων πλαισίων, τότε ένας τέτοιος χώρος αποτελεί μία πρόσκαιρη καλή λύση για μία χώρα που μέχρι πρό τινος είχε 3500 χωματερές. Λύσεις για τα απορρίμματα που υλοποιούνται στο εξωτερικό απαιτούν ανάλογη οργάνωση, στήριξη και γνώση, η οποία και πρέπει να εξελίσσεται παράλληλα . Από την άλλη πλευρά όμως, δεν γίνεται να είναι κατακριτέα η αντίδραση των κατοίκων, ακόμα και αν αυτή προέρχεται αρκετές φορές από κομματικού είδους αντιπαραθέσεις, μιας και πολλοί τέτοιοι χώροι όντως επιβαρύνουν πέραν του επιτρεπτού το οικοσύστημα.
Οι διαμάχες για τους ΧΥΤΑ οδήγησαν ακόμη και σε θανάτους ( Λευκίμμη), ενώ οπουδήποτε δρομολογείται η κατασκευή τους γίνονται συγκρούσεις μεταξύ κατοίκων και αστυνομίας, πολλές φορές αρκετά σκληρές. Το μέλλον προμηνύεται περισσότερο δυσοίωνο για τους πολίτες, αλλά ιδανικό για τις ιδιωτικές πρωτοβουλίες των κεφαλαιοκρατών – οι οποίοι εκμεταλλευόμενοι την ανυπαρξία κρατικής πολιτικής θα παρουσιάσουν λύσεις τις οποίες το κράτος θα επιβάλει στον λαό μέσω της φορολογήσεώς του…