Τεράστιες διαστάσεις δημοσιότητος έχει λάβει τις τελευταίες ημέρες, με αφορμή τον μυστηριώδη θάνατο (αυτοκτονία;) ενός Κρητικού σπουδαστή στα Ιωάννινα, το θέμα του «school bullying» ή απλώς «bullying». Το «bullying» είναι αγγλικός όρος που έχει επικρατήσει διεθνώς ως προσδιοριστικός του φαινομένου της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, ήτοι της ασκήσεως φυσικής, λεκτικής, ψυχολογικής ή άλλης μορφής βίας, πιέσεων, προσβολών, γελοιοποιήσεως, απομονώσεως κλπ, που ασκείται ιδίως σε σχολικό περιβάλλον μεταξύ μαθητών. Το φαινόμενο αυτό θεωρείται από τους κοινωνικούς επιστήμονες ως σοβαρή εκδήλωση κοινωνικής παθογένειας με επικίνδυνα διευρυνομένη κλιμάκωση στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και πολλαπλές παρενέργειες. Επειδή όμως δεν είναι καλό να παρασύρεται κανείς από τα απόνερα μιας εν πολλοίς τεχνητώς κατασκευασμένης επικαιρότητος, θα προβούμε σε ορισμένες καίριες επισημάνσεις.Το φαινόμενο δεν είναι νέο και ας προσποιούνται ορισμένοι ότι ανακάλυψαν …την πυρίτιδα. Είναι παλαιότατο φαινόμενο με εμφάνιση όχι μόνο σε σχολεία αλλά και σε ιδρύματα, αθλητικές ομάδες, ακόμα και σε στρατώνες (για να θυμίσουμε τις διάφορες κατά καιρούς αυτοκτονίες στρατιωτών). Καινοφανής είναι ο προσδιοριστικός όρος «bullying» και η σε σύγκριση με το παρελθόν κάπως πιο λεπτομερής επιστημονικά (αν και κατά την γνώμη μας εντελώς ρηχή) μελέτη της συμπτωματολογίας και η προσπάθεια αναζήτησης των αιτίων που γεννούν το φαινόμενο. Γι’ αυτό και είναι εξοργιστική η όψιμη «ανησυχία» και ο υποκριτικός «προβληματισμός» των κρατούντων, μ.μ.ε. και θεσμικών παραγόντων, σε βαθμό που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι σκοπός τους είναι αποκλειστικά και μόνο ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης από τα σοβαρότατα οικονομικά ζητήματα και τα ζητήματα εθνικής επιβιώσεως που κατατρύχουν την χώρα με ιδιαίτερη οξύτητα το τελευταίο διάστημα.
Μια δεύτερη παρατήρηση αφορά την ευκολία με την οποία μια συγκεκριμένη ανθρωπολογική συνομοταξία εντός της κοινωνίας, συνομοταξία πληβειακής τάξεως, έλκεται και συνασπίζεται, σχεδόν αντανακλαστικά, κατόπιν παρόμοιων συμβάντων, τεχνητώς διογκωμένων από τα μ.μ.ε., συγκροτώντας διαμαρτυρομένους όχλους κραυγαζόντων παλιάτσων εντός των οποίων η αναρχοαριστερίστικη «αντι-φα» υποκουλτούρα της παρακμής βρίσκει πρόσφορο έδαφος αναπτύξεως.
Όσον αφορά δε το κρίσιμο σημείο από πλευράς ουσίας, τον προσδιορισμό των γενεσιουργών αιτίων του φαινομένου είναι καλό να εστιάσουμε την προσοχή μας σε δύο κύρια σημεία:
1. Ολόκληρες γενιές γαλουχήθηκαν σε συνθήκες «θερμοκηπίου», σε καθεστώς επιβεβλημένης μαλθακότητος, εθισμού στην ουτοπική κουλτούρα της «μη βίας» και την παθητικότητος, με αποτέλεσμα πολλά παιδιά που δεν έχουν ακούσει ποτέ το «όχι» και το «μη» από γονείς ή δασκάλους, παιδιά των οποίων οι γονείς θεωρούσαν σκόπιμο να εξοβελίσουν κάθε έννοια αυστηρότητος από το ρεπερτόριο της αγωγής, να καθίστανται εντελώς ευάλωτα σε εις βάρος τους επιθέσεις, αδύναμα να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν τις όποιες εκδηλώσεις βίας αναπόφευκτα εμφανίζονται κάποια στιγμή στην πραγματική ζωή, αφού η βία ανέκαθεν αποτελούσε, καλώς ή κακώς, εκδήλωση της ανθρωπίνης φύσεως εντός των κοινωνιών κάθε εποχής και χώρας.
2. Η ανωτέρω αποτελεί την μια όψη του προβλήματος: την, με ευθύνη των γονέων, των παιδαγωγών και του εκπαιδευτικού συστήματος εν γένει, αποδυνάμωση της δυνατότητος αμύνης και αυτοπροστασίας όσων καταλήγουν θύματα του «bullying». Υπάρχει όμως και η άλλη όψη, η όψη των θυτών του bullying που επίσης πολλαπλασιάζονται. Γιατί; Διότι, χρόνο με τον χρόνο, είναι φανερό ότι υποβαθμίζονται και λιγοστεύουν τα εντός της κοινωνίας αποθέματα της ΑΡΕΤΗΣ! Συμπεριφορές συνάδουσες με τις έννοιες της ευγενείας, της τιμής και της καλοσύνης, καθίστανται όλο και πιο σπάνιες κοινωνικές συμπεριφορές, ενώ σε παλαιότερες εποχές, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό κόσμο, αποτελούσαν το κανόνα, το κοινό γενικό πλαίσιο αποδεκτής συμπεριφοράς που τύγχανε επαίνου και επιδοκιμασίας από την κοινότητα, έτσι ώστε οι τυχόν παρεκκλίσεις οδηγούσαν πάντοτε σε περιφρόνηση, απαξίωση και απομόνωση του αναιδούς, του αχρείου, του κακού που τις εξέφρασε. Γιατί άραγε; Διότι προοδευτικά εξαπλώθηκαν και κυριάρχησαν εντός των ευρωπαϊκών κοινωνιών (της ελληνικής συμπεριλαμβανομένης) ποταπά ήθη, καλλιεργημένα από διεστραμμένους κήρυκες της νοσηρότητος και της ανωμαλίας, ως αποτέλεσμα του εκφυλισμού στον χώρο των γραμμάτων και των τεχνών, στον κόσμο των μαζικών θεαμάτων και βέβαια ως αποτέλεσμα της καταπτώσεως της ηθικής στάθμης και της παρατηρήσιμης συμπεριφοράς των κοινωνικών ταγών, των προβεβλημένων προσωπικοτήτων (πολιτικών, επιστημόνων, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων, κλπ.) που λειτουργώντας ως πρότυπα, ανέκαθεν επηρέαζαν τα ήθη των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Αν λοιπόν συλλογιστεί κανείς το περιεχόμενο της λογοτεχνίας, του θεάτρου, του κινηματογράφου αλλά και του δημοσίου λόγου που ήταν διαδεδομένα στις ευρωπαϊκές κοινωνίες μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες και τα συγκρίνει με τα αντίστοιχα σύγχρονα, θα βρει εύκολα την απάντηση στο ερώτημα: τί είναι αυτό που πλέον καθιστά τους περισσότερους ανθρώπους κακεντρεχείς, ζηλόφθονους, τί είναι αυτό που προάγει την αναίδεια, την αλητεία, τον κωλοπαιδαρισμό, την ΚΑΚΙΑ;
Μία σειρά από αρετές όπως η ευγένεια, η γενναιότης, η ανιδιοτέλεια, η τιμιότης, η δικαιοσύνη, η αυτοθυσία, η φιλευσπλαχνία και η καλοσύνη, που αποτελούσαν τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του προτύπου ήθους που εμφυσούνταν στα μέλη της κοινωνίας μέσω της λογοτεχνίας και του θεάτρου, ήδη από τα αρχαία χρόνια, έχουν αντικατασταθεί από φιγούρες διεστραμμένων, κιναίδων, φλύαρων, κουτσομπόληδων και αλητών και τις αντίστοιχες εξ αυτών εκπορευόμενες συμπεριφορές και διαπνεόμενο αντι-ήθος. Όταν, ενώ κάποτε, ακόμα και τα λιγότερο προικισμένα νοητικώς μέλη της κοινωνίας, θεωρούσαν υποχρέωσή τους να έχουν μελετήσει Έλληνες και ξένους λογοτέχνες, συγγραφείς που «ποιούσαν ήθος», ενώ στην σημερινή εποχή ακόμα και οι προβεβλημένοι (ψευτο-)«διανοούμενοι» είναι χαρακτηριστικά ακαλλιέργητοι και όταν σήμερα τα παιδιά και οι νέοι περιορίζονται στην ανάγνωση – το πολύ – περιοδικών και στη παρακολούθηση χθαμαλών και αποτρόπαιων τηλεοπτικών θεαμάτων ή ηλεκτρονικών παιγνίων στα οποία κυριαρχεί η βία, οι προσβολές, η χλεύη και η υποτίμηση, η κατάσταση που έχει πλέον διαμορφωθεί δεν θα έπρεπε ίσως να προκαλεί κατάπληξη. Έχει συσσωρευτεί τεράστια ποσότητα κακίας και μοχθηρίας εντός της κοινωνίας, η οποία απλώς σε διαφορετικές ηλικίες εκδηλώνεται με κάπως διαφορετικό τρόπο. Το bullying είναι η εκδήλωση της κακίας, της μοχθηρίας και της αλητείας στο σχολικό περιβάλλον. Αποτελεί λοιπόν μέρος ενός όλου που είναι τεράστιο και αυτό-αναπαραγόμενο σε ποικίλα περιβάλλοντα, εντός και εκτός σχολείων. Ας αναλογιστεί κανείς πόσο συχνά συμβαίνει σε τυχάρπαστες παρέες νεοελλήνων οι εκάστοτε παρόντες να συνηθίζουν να σχολιάζουν δυσμενώς κάποιον, γνωστό στους υπολοίπους, ο οποίος τυγχάνει να είναι απών, συμπεριφορά που γίνεται αποδεκτή ως φυσιολογική! Αυτό το τόσο σύνηθες σύμπτωμα αποτελεί έκφραση της αυτής θεμελιακής κακεντρέχειας. Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε το bullying είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί με ηθικοπλαστικά κηρύγματα, με σχολικά προγράμματα ή με σκλήρυνση της νομοθεσίας. Απαιτείται συνολική ανασύνταξη σε αξιακό επίπεδο, ριζική κάθαρση της κοινωνίας και αναδόμησή της εκ βάθρων. Όλα τα υπόλοιπα, όπως οι επιδερμικές «καταδίκες», η σκλήρυνση της νομοθεσίας, οι αφορισμοί και τα κροκοδείλια δάκρυα, είναι μάταια και περιττά. Απαιτείται επανάσταση θεσμών που προϋποθέτει ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΨΥΧΩΝ! Και κάτι τέτοιο είναι αδύνατο να συμβεί εντός του παρόντος φαύλου καθεστώτος, οπότε, ας είναι όλοι βέβαιοι ότι, αν μια ριζική κοινωνική αναδόμηση δεν προηγηθεί, τα πράγματα – και σε αυτό το ζήτημα – θα συνεχίσουν να εξελίσσονται από το κακό στο χειρότερο…
