Ἡ παρακμιακὴ ἐποχή μας, ἐποχὴ ἀποπροσανατολισμοῦ καὶ ριζικῆς διαστρεβλώσεως τῶν νοημάτων (ἢ καὶ πλήρους ἀπουσίας νοήματος), ἐποχὴ βαθειᾶς καὶ γενικευμένης ψυχοσωματικῆς ἀλλοτριώσεως τῶν ἀνθρώπων, χαρακτηρίζεται – καθόλου τυχαῖα – καὶ ἀπὸ τὸν ἐκτροχιασμὸ τῆς ἀγωγῆς τῶν νέων. Χαρακτηρίζεται, ἐπίσης, ἀπὸ τὴν ριζικὴ ἀποκοπὴ τῆς παιδείας ἀπὸ κάθε παραδοσιακὸ στοιχεῖο καὶ κάθε ἐσωτερικὸ συνεκτικὸ δεσμό, καθὼς καὶ ἀπὸ τὴν συνακόλουθη κυριαρχία ἐκπαιδευτικῶν μεθόδων, συστημάτων καὶ πρακτικῶν ἐξόχως ἀφυσίκων, δυσαρμονικῶν καὶ ἀντι-ιεραρχικῶν, ἀπὸ ὅπου ἀπουσιάζει κάθε οὐσιώδης χαρακτὴρ καὶ περιεχόμενο: γι᾿ αὐτὸ καὶ βλέπουμε ὅτι, ὄχι ἁπλῶς συντηροῦνται οἱ ἀτομικὲς καὶ κοινωνικὲς παθογένειες καὶ στρεβλώσεις, ἀλλὰ καὶ πολλαπλασιάζονται καὶ κλιμακώνονται συνεχῶς, σὲ μιὰν ἀδιάπτωτη πορεία ἐκφυλισμοῦ καὶ καταβαραθρώσεως.
Κοντὰ στὶς πολλὲς ἄλλες ἐπαναστατικὲς καί, ἐν ταυτῷ, παραδοσιακὲς μεταρρυθμίσεις, ποὺ πρόλαβε νὰ εἰσαγάγῃ τὸ ἐθνικοσοσιαλιστικὸ καθεστὼς στὴν Γερμανία, ἦσαν καὶ οἱ ἀλλαγὲς στὴν ἐκπαίδευση καί, κυρίως, ἡ ἐμφύτευσις ἑνὸς ὁλότελα νέου ἐκπαιδευτικοῦ πνεύματος, κατὰ τὸ ὁποῖον ὤφειλε ὁ ἐκπαιδευτικὸς νὰ εἶναι ψυχοσωματικὰ ἰσορροπημένος, ἁρμονικὰ ἀνεπτυγμένος στὸ πνεῦμα καὶ στὸ σῶμα, σκληραγωγημένος, ἀνθεκτικὸς καὶ με φυσικὸ τρόπο ἐντεταγμένος στὴν Λαϊκὴ Κοινότητα. Ὅλα τὰ ὡς ἄνω στοιχεῖα διακρίνονται χαρακτηριστικὰ στὸ παρακάτω ἀπόσπασμα, ποὺ μεταφέρει τὶς ἐντυπώσεις ἑνὸς Ἕλληνος διευθυντοῦ τῆς ἀκαδημίας τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ Γεωργίου Ζομπανάκη, ὁ ὁποῖος μεταφέρει κάποια οὐσιώδη ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν εἰς τὴν ἐκπαιδευτικὴ πολιτικὴ τοῦ ἐθνικοσοσιαλιστικοῦ κράτους, παρμένο ἀπὸ τὴν μελέτη του «Οἱ παιδαγωγικὲς ἀκαδημίες στὴν Γερμανία καὶ στὴν Ἑλλάδα», ποὺ ἐξεδόθη τὸ 1935:
Ὥς τώρα ὁ νέος δάσκαλος τῆς Γερμανίας σπούδαζε δυὸ χρόνια στὴν Ἀνωτάτη Παιδαγωγικὴ Σχολὴ ἢ τρία χρόνια στὸ Πανεπιστήμιο. Ὁ λειτουργὸς τῆς Μέσης Παιδείας σπούδαζε ἐπίσης 4 χρόνια ἢ καὶ περισσότερα στὸ Πανεπιστήμιο. Καὶ οἱ δυὸ μετὰ τὶς διπλωματικὲς ἐξετάσεις ὑπηρετοῦσαν δοκιμαστικὰ δυὸ χρόνια, ὥς ὅτου ἑτοιμασθοῦν γιὰ τὶς δεύτερες, τὶς κρατικὲς λεγόμενες ἐξετάσεις. Ἔτσι μόνο ἀποχτοῦσαν τὸ δικαίωμα νὰ διοριστοῦν ὁριστικὰ σὲ δημόσια δασκαλικὴ θέση. Ἡ διαδικασία ἦταν γνωστὴ καὶ συνηθισμένη.
Ἀπὸ τὸν περασμένο Ἰούνιο, ὅμως, ἡ ὑπόθεση παίρνει μιὰν ἄλλη τροπή. Στὸ νέο κράτος οἱ δυὸ ἐξετάσεις τῶν νέων δασκάλων δὲν εἶναι ἀρκετὲς. Γιὰ τοὺς παλαιοτέρους δασκάλους, ἐπίσης, δὲν εἶναι ἀρκετὰ ἐφόδια οὔτε οἱ ἐξετάσεις οὔτε ἡ πεῖρα οὔτε ἡ εὐδόκιμη ὑπηρεσία ποὺ ἔχουν. Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ εἶναι πρὸ πάντων ἐθνικοσοσιαλιστής. Καὶ ἐθνικοσοσιαλιστὴς γίνεται κανεὶς «μόνο μέσα στὸ ὑπαίθριο στρατόπεδο καὶ μὲ μακρυνὲς πορεῖες», ὅπως εἶπε ὁ σημερινὸς Ὑπουργός τῆς Παιδείας Rust σ᾿ ἕνα του λόγο : « Τὴν νέα ἀλλαγή, ποὺ πρέπει νὰ δημιουργηθῇ στὴν Γερμανία, δὲ μπορεῖ νὰ φέρῃ οὔτε ἡ νέα μόρφωση τῶν δασκάλων οὔτε τὸ νέο πρόγραμμα. Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ γίνῃ διαφορετικὸς ἀπὸ ὅ,τι ἦταν ὣς τώρα. Στὸ μέλλον πρέπει οἱ στρατιὲς τῆς νεολαίας καὶ οἱ δάσκαλοι, ὡς ἐπὶ κεφαλῆς ἀρχηγοί, νὰ κάμουν τὰ ἀδύνατα δυνατὰ γιὰ νὰ συγχωνευθοῦν σ᾿ ἕνα στρατὸ τοῦ Γερμανικοῦ μέλλοντος.»
Σύμφωνα μὲ τὰ ἐπιγραμματικὰ αὐτὰ λόγια τοῦ Ὑπουργοῦ, ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ ζήσῃ πρακτικὰ τὴν νέα μορφὴ τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. Κάθε καλοκαῖρι 4 ἑβδομάδες ὅλοι οἱ Γερμανοὶ δάσκαλοι, κάθε βαθμοῦ καὶ ἡλικίας, εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ ζήσουν ἀπὸ κοινοῦ σὲ μιὰ κατασκήνωση ἢ σ᾿ ἕνα εἰδικὸ στρατόπεδο κατὰ μεγάλες ὁμάδες.
«Οἱ κατασκηνώσεις αὐτές, συνεχίζει παρακάτω ὁ Ὑπουργός, χρησιμεύουν γιὰ ἐθνικοσοσιαλιστική, ἐπιστημονικὴ καὶ σωματικὴ ἄσκηση τῶν δασκάλων. Μὲσα στὶς 4 αὐτὲς βδομάδες κοινοτικῆς καὶ συντροφικῆς ζωῆς ὁ Γερμανὸς δάσκαλος ἀποχτᾷ ὅλη τὴν νεανικὴ δύναμη γιὰ νὰ μπορὲσῃ νὰ ἀνταποκριθῇ στὴν δύσκολη ἀποστολή, ποὺ τοῦ ἐμπιστεύεται τὸ ἐθνικοσοσιαλιστικὸ κράτος. Γιὰ νὰ μπορῇ νὰ εἶναι ὑπόδειγμα ἀρχηγοῦ ὄχι μόνο μὲσα στὸ σχολεῖο, ἀλλὰ καὶ σ᾿ αὐτὴν τὴν ζωή, ἀπαιτεῖται ἡ ἀνανέωση ὅλων τῶν δυνάμεών του καὶ ἡ δοκιμὴ ὅλης του τῆς προσωπικότητας. Μιὰ τέτοια δοκιμή, ὅμως, γίνεται μόνο στὴν κοινὴ ζωὴ τῆς κατασκήνωσης». Ἐκεῖ δοκιμάζεται ἡ ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ἀντοχὴ ὅλων τῶν δασκάλων. Διακρίνονται ἀπὸ τὶς πρῶτες μέρες ἀκόμα ὅλες οἱ σωματικὲς καὶ ψυχικὲς ἀρετὲς καὶ κακίες: οἱ εὔθυμοι καὶ ζωηροὶ τύποι, οἱ νευρικοὶ καὶ μεμψίμοιροι, οἱ ἀσθενικοὶ καὶ εὔρωστοι.
Ἀπὸ τὸν βαθμὸ τῆς ἀντοχῆς καὶ τῆς νεανικῆς δύναμης τοῦ κάθε δασκάλου ἐξαρτᾶται τὸ ξεδιάλεγμά του γιὰ τὸ ἐπάγγελμά του καὶ ἡ παραμονή του στὴ θέση του. Στὴν κατασκήνωση αὐτὴ θ᾿ ἀποδειχθῇ ποιὸς δάσκαλος ἢ παιδαγωγὸς διαθέτει ἀκόμα γιὰ τὸ ὑψηλό του ἔργο τὴν ἀναγκαία ἐκείνη νεανικὴ δύναμη, δίχως τὴν ὁποία δὲ μπορεῖ νὰ διδάξῃ καὶ νὰ μορφώσῃ μὲ ἐθνικοσοσιαλιστικὸ πνεῦμα. Ἔτσι ὁ Γερμανὸς δάσκαλος τοῦ μέλλοντος, κι ἂν ἀκόμα ἔχει δώσει τὶς δεύτερες ἐξετάσεις, δὲ λογαριάζεται ὁλοκληρωτικὰ μορφωμένος. Γιὰ τὴν καθημερινὴ ἄμεση ἐπαφή του μὲ τὴ νεολαία, τοῦ χρειάζεται «ἀδιάκοπη ἀναπλήρωση καὶ ἄσκηση ὅλων τῶν δυνάμεων». Ἀπὸ τὴν ἀπαίτηση αὐτὴ πηγάζει τὸ νέο σύνθημα καὶ τὸ πρόγραμμα τῆς γενικῆς μεταρρύθμισης «ἀπὸ τὴν Νεολαία». Καὶ τὸ πρόγραμμα αὐτὸ πρέπει νὰ ἐφαρμοσθῇ σ᾿ ὅλες τὶς ἐπαρχίες καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς φορεῖς τῆς ἀγωγῆς τοῦ Γερμανικοῦ κράτους.
Κοντὰ στὶς πολλὲς ἄλλες ἐπαναστατικὲς καί, ἐν ταυτῷ, παραδοσιακὲς μεταρρυθμίσεις, ποὺ πρόλαβε νὰ εἰσαγάγῃ τὸ ἐθνικοσοσιαλιστικὸ καθεστὼς στὴν Γερμανία, ἦσαν καὶ οἱ ἀλλαγὲς στὴν ἐκπαίδευση καί, κυρίως, ἡ ἐμφύτευσις ἑνὸς ὁλότελα νέου ἐκπαιδευτικοῦ πνεύματος, κατὰ τὸ ὁποῖον ὤφειλε ὁ ἐκπαιδευτικὸς νὰ εἶναι ψυχοσωματικὰ ἰσορροπημένος, ἁρμονικὰ ἀνεπτυγμένος στὸ πνεῦμα καὶ στὸ σῶμα, σκληραγωγημένος, ἀνθεκτικὸς καὶ με φυσικὸ τρόπο ἐντεταγμένος στὴν Λαϊκὴ Κοινότητα. Ὅλα τὰ ὡς ἄνω στοιχεῖα διακρίνονται χαρακτηριστικὰ στὸ παρακάτω ἀπόσπασμα, ποὺ μεταφέρει τὶς ἐντυπώσεις ἑνὸς Ἕλληνος διευθυντοῦ τῆς ἀκαδημίας τῆς Θεσσαλονίκης, τοῦ Γεωργίου Ζομπανάκη, ὁ ὁποῖος μεταφέρει κάποια οὐσιώδη ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν εἰς τὴν ἐκπαιδευτικὴ πολιτικὴ τοῦ ἐθνικοσοσιαλιστικοῦ κράτους, παρμένο ἀπὸ τὴν μελέτη του «Οἱ παιδαγωγικὲς ἀκαδημίες στὴν Γερμανία καὶ στὴν Ἑλλάδα», ποὺ ἐξεδόθη τὸ 1935:
Ὥς τώρα ὁ νέος δάσκαλος τῆς Γερμανίας σπούδαζε δυὸ χρόνια στὴν Ἀνωτάτη Παιδαγωγικὴ Σχολὴ ἢ τρία χρόνια στὸ Πανεπιστήμιο. Ὁ λειτουργὸς τῆς Μέσης Παιδείας σπούδαζε ἐπίσης 4 χρόνια ἢ καὶ περισσότερα στὸ Πανεπιστήμιο. Καὶ οἱ δυὸ μετὰ τὶς διπλωματικὲς ἐξετάσεις ὑπηρετοῦσαν δοκιμαστικὰ δυὸ χρόνια, ὥς ὅτου ἑτοιμασθοῦν γιὰ τὶς δεύτερες, τὶς κρατικὲς λεγόμενες ἐξετάσεις. Ἔτσι μόνο ἀποχτοῦσαν τὸ δικαίωμα νὰ διοριστοῦν ὁριστικὰ σὲ δημόσια δασκαλικὴ θέση. Ἡ διαδικασία ἦταν γνωστὴ καὶ συνηθισμένη.
Ἀπὸ τὸν περασμένο Ἰούνιο, ὅμως, ἡ ὑπόθεση παίρνει μιὰν ἄλλη τροπή. Στὸ νέο κράτος οἱ δυὸ ἐξετάσεις τῶν νέων δασκάλων δὲν εἶναι ἀρκετὲς. Γιὰ τοὺς παλαιοτέρους δασκάλους, ἐπίσης, δὲν εἶναι ἀρκετὰ ἐφόδια οὔτε οἱ ἐξετάσεις οὔτε ἡ πεῖρα οὔτε ἡ εὐδόκιμη ὑπηρεσία ποὺ ἔχουν. Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ εἶναι πρὸ πάντων ἐθνικοσοσιαλιστής. Καὶ ἐθνικοσοσιαλιστὴς γίνεται κανεὶς «μόνο μέσα στὸ ὑπαίθριο στρατόπεδο καὶ μὲ μακρυνὲς πορεῖες», ὅπως εἶπε ὁ σημερινὸς Ὑπουργός τῆς Παιδείας Rust σ᾿ ἕνα του λόγο : « Τὴν νέα ἀλλαγή, ποὺ πρέπει νὰ δημιουργηθῇ στὴν Γερμανία, δὲ μπορεῖ νὰ φέρῃ οὔτε ἡ νέα μόρφωση τῶν δασκάλων οὔτε τὸ νέο πρόγραμμα. Ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ γίνῃ διαφορετικὸς ἀπὸ ὅ,τι ἦταν ὣς τώρα. Στὸ μέλλον πρέπει οἱ στρατιὲς τῆς νεολαίας καὶ οἱ δάσκαλοι, ὡς ἐπὶ κεφαλῆς ἀρχηγοί, νὰ κάμουν τὰ ἀδύνατα δυνατὰ γιὰ νὰ συγχωνευθοῦν σ᾿ ἕνα στρατὸ τοῦ Γερμανικοῦ μέλλοντος.»
Σύμφωνα μὲ τὰ ἐπιγραμματικὰ αὐτὰ λόγια τοῦ Ὑπουργοῦ, ὁ δάσκαλος πρέπει νὰ ζήσῃ πρακτικὰ τὴν νέα μορφὴ τῆς κοινωνικῆς ζωῆς. Κάθε καλοκαῖρι 4 ἑβδομάδες ὅλοι οἱ Γερμανοὶ δάσκαλοι, κάθε βαθμοῦ καὶ ἡλικίας, εἶναι ὑποχρεωμένοι νὰ ζήσουν ἀπὸ κοινοῦ σὲ μιὰ κατασκήνωση ἢ σ᾿ ἕνα εἰδικὸ στρατόπεδο κατὰ μεγάλες ὁμάδες.
«Οἱ κατασκηνώσεις αὐτές, συνεχίζει παρακάτω ὁ Ὑπουργός, χρησιμεύουν γιὰ ἐθνικοσοσιαλιστική, ἐπιστημονικὴ καὶ σωματικὴ ἄσκηση τῶν δασκάλων. Μὲσα στὶς 4 αὐτὲς βδομάδες κοινοτικῆς καὶ συντροφικῆς ζωῆς ὁ Γερμανὸς δάσκαλος ἀποχτᾷ ὅλη τὴν νεανικὴ δύναμη γιὰ νὰ μπορὲσῃ νὰ ἀνταποκριθῇ στὴν δύσκολη ἀποστολή, ποὺ τοῦ ἐμπιστεύεται τὸ ἐθνικοσοσιαλιστικὸ κράτος. Γιὰ νὰ μπορῇ νὰ εἶναι ὑπόδειγμα ἀρχηγοῦ ὄχι μόνο μὲσα στὸ σχολεῖο, ἀλλὰ καὶ σ᾿ αὐτὴν τὴν ζωή, ἀπαιτεῖται ἡ ἀνανέωση ὅλων τῶν δυνάμεών του καὶ ἡ δοκιμὴ ὅλης του τῆς προσωπικότητας. Μιὰ τέτοια δοκιμή, ὅμως, γίνεται μόνο στὴν κοινὴ ζωὴ τῆς κατασκήνωσης». Ἐκεῖ δοκιμάζεται ἡ ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ἀντοχὴ ὅλων τῶν δασκάλων. Διακρίνονται ἀπὸ τὶς πρῶτες μέρες ἀκόμα ὅλες οἱ σωματικὲς καὶ ψυχικὲς ἀρετὲς καὶ κακίες: οἱ εὔθυμοι καὶ ζωηροὶ τύποι, οἱ νευρικοὶ καὶ μεμψίμοιροι, οἱ ἀσθενικοὶ καὶ εὔρωστοι.
Ἀπὸ τὸν βαθμὸ τῆς ἀντοχῆς καὶ τῆς νεανικῆς δύναμης τοῦ κάθε δασκάλου ἐξαρτᾶται τὸ ξεδιάλεγμά του γιὰ τὸ ἐπάγγελμά του καὶ ἡ παραμονή του στὴ θέση του. Στὴν κατασκήνωση αὐτὴ θ᾿ ἀποδειχθῇ ποιὸς δάσκαλος ἢ παιδαγωγὸς διαθέτει ἀκόμα γιὰ τὸ ὑψηλό του ἔργο τὴν ἀναγκαία ἐκείνη νεανικὴ δύναμη, δίχως τὴν ὁποία δὲ μπορεῖ νὰ διδάξῃ καὶ νὰ μορφώσῃ μὲ ἐθνικοσοσιαλιστικὸ πνεῦμα. Ἔτσι ὁ Γερμανὸς δάσκαλος τοῦ μέλλοντος, κι ἂν ἀκόμα ἔχει δώσει τὶς δεύτερες ἐξετάσεις, δὲ λογαριάζεται ὁλοκληρωτικὰ μορφωμένος. Γιὰ τὴν καθημερινὴ ἄμεση ἐπαφή του μὲ τὴ νεολαία, τοῦ χρειάζεται «ἀδιάκοπη ἀναπλήρωση καὶ ἄσκηση ὅλων τῶν δυνάμεων». Ἀπὸ τὴν ἀπαίτηση αὐτὴ πηγάζει τὸ νέο σύνθημα καὶ τὸ πρόγραμμα τῆς γενικῆς μεταρρύθμισης «ἀπὸ τὴν Νεολαία». Καὶ τὸ πρόγραμμα αὐτὸ πρέπει νὰ ἐφαρμοσθῇ σ᾿ ὅλες τὶς ἐπαρχίες καὶ ἀπὸ ὅλους τοὺς φορεῖς τῆς ἀγωγῆς τοῦ Γερμανικοῦ κράτους.