Έχει περάσει μία μέρα από το εντυπωσιακό – αποτυχημένο – πραξικόπημα που επιχειρήθηκε στην Τουρκία από ομάδα στρατιωτικών. Τα δεδομένα είναι ακόμα εξαιρετικά θολά, ασαφή και σε κάποιες περιπτώσεις αντικρουόμενα. Ωστόσο, η μέχρι τώρα εικόνα επιτρέπει μια πρώτη αποτίμηση και σχολιασμό σχετικά με τον χαρακτήρα, τις ιδιαιτερότητες, τα αίτια της αποτυχίας καθώς και σχετικά με τον αντίκτυπο και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις του αποτυχημένου αυτού πραξικοπήματος αφενός για την Τουρκία, αφετέρου για την Ελλάδα και ευρύτερα για την Ευρώπη.
- Είναι ακόμα ασαφές αν οι εμπνευστές, οι πρωταίτιοι και οι βασικοί συντελεστές του αποτυχημένου πραξικοπήματος σχετίζονται με το «παράλληλο κράτος» του αυτοεξορίστου στις ΗΠΑ ισλαμιστή ιμάμη (πρώην μέντορα του Ερντογκάν και νυν κηρυγμένου εχθρού του) Γκιουλέν, όπως επιμένει ο ίδιος ο Ερντογκάν (στέφοντας εκεί τα βέλη, ίσως με την πονηρή τακτική του «τώρα που βρήκαμε παπά ας θάψουμε πέντε-έξι»), ή αν, όπως είναι πολύ πιθανότερο, σχετίζονται με το παλαιό «βαθύ κράτος» – ήτοι με την κοσμική, κεμαλική παράδοση στρατοκρατίας, η οποία ενώ παλαιότερα ήταν κραταιά και κυρίαρχη, έχαιρε κοινωνικού σεβασμού και είχε διασφαλισμένο ένα ειδικό παρεμβατικό στα πολιτικά πράγματα της Τουρκίας, καθεστώς, ως κράτος εν κράτει, με θεσμοθετημένο προνομιακό ρόλο ευθύνης στην διαμόρφωση, χάραξη και εφαρμογή της εσωτερικής και της εξωτερικής πολιτικής της χώρας στα σημαντικά θέματα – το οποίο έχει υποστεί, τα τελευταία χρόνια, αλλεπάλληλα πλήγματα από το καθεστώς Ερντογκάν, με στοχευμένες αποστρατείες, αφαίρεση προνομίων και με σειρά δικαστικών διώξεων, προκειμένου να ελεγχθεί εξ ολοκλήρου από τον ίδιο (καθώς, καθ’ όμοιον τρόπο και ο άλλος παραδοσιακός καθεστωτικός πυλώνας του κεμαλισμού, το δικαστικό σώμα).
- Οι πραξικοπηματίες, αν και κατάφεραν να δράσουν απροσδόκητα και αιφνιδιαστικά, υπέπεσαν σε σειρά τραγικών λαθών που ήταν φανερό ότι κατεδίκασαν εξ αρχής το εγχείρημά τους, καθιστώντας το, πραξικόπημα-οπερέτα: (α) δεν φρόντισαν να ελέγξουν εξ αρχής τις τηλεπικοινωνίες, το διαδίκτυο και τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, με αποτέλεσμα να επιτρέψουν στον Ερντογκάν να καλέσει τις λαϊκές μάζες των οπαδών του σε κινητοποίηση, σε δρόμους και πλατείες, με την σθεναρή ανταπόκρισή τους να αποδεικνύεται καθοριστική, (β) δεν φρόντισαν εξ αρχής να συλλάβουν, να εξουδετερώσουν ή να φιμώσουν τον ίδιο τον Ερντογκάν, πράγμα που θα ήταν καθοριστικό από απόψεως ψυχολογίας των μαζών, εφόσον επρόκειτο για εγχείρημα καταλύσεως ενός προσωποπαγούς καθεστώτος, (γ) δεν επεδείχθη η απαιτούμενη αποφασιστικότητα δράσεως, διότι οι δυνάμεις των πραξικοπηματιών έπρεπε να στηριχθούν, σε εκτελεστικό επίπεδο, στην δράση νεαρών σε ηλικία κληρωτών-οπλιτών που είχαν αναπόφευκτα ασαφή γνώση των σκοπών και των στόχων του εγχειρήματος και εξαιρετικώς ασθενές και ασταθές ηθικό απέναντι στις, αποφασισμένες και πλήρως πιστές στο καθεστώς Ερντογκάν, αστυνομικές δυνάμεις, με τις οποίες αντιπαρατέθηκαν, (δ) η επιλογή της ώρας εκδηλώσεως του πραξικοπήματος (10.00.μ.μ.) ήταν ατυχέστατη, αφού έδινε χρονικά το περιθώριο για αντίδραση στο καθεστώς – αν εκδηλωνόταν αργότερα, π.χ. τις πρωινές ώρες, όπως συμβαίνει συνήθως στα πραξικοπήματα, θα ήταν πιθανότερο να έπιανε στον ύπνο τις δυνάμεις του Ερντογκάν χωρίς να έχουν περιθώριο αντιδράσεως. Κατά συνέπεια, για τον ιστορικό του μέλλοντος, θα πρέπει το εν λόγω πραξικόπημα-φιάσκο να διδάσκεται ως υπόδειγμα αποτυχημένου πραξικοπήματος (αν και θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι πραξικοπηματίες είχαν τουλάχιστον το σθένος να εξαπολύσουν ακόμα και πυραυλική επίθεση από αέρος εναντίον του κτιρίου του τουρκικού κοινοβουλίου!) όπως, αντιθέτως, το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα αποτελεί υπόδειγμα απολύτως επιτυχημένου πραξικοπήματος, αφού, χάρη στην οργανωτική και εκτελεστική μαεστρία των κινηματιών (με κύριο συντελεστή τον αείμνηστο στρατηγό Νικόλαο Ντερτιλή) κατάφερε να επικρατήσει ολοκληρωτικώς, εντός ελαχίστων ωρών και μάλιστα χωρίς να ανοίξει ρουθούνι!
- Η στάση των ΗΠΑ (και της Ε.Ε.) ήταν αξιοπρόσεκτη. Μέχρι να διαφανεί ότι η πλάστιγγα των εξελίξεων έγερνε υπέρ του Ερντογκάν, με βάση τις δηλώσεις (επιμελώς γενικόλογες και ίσων αποστάσεων και πάντως όχι στηρίξεως του Ερντογκάν) των θεσμικών παραγόντων από ΗΠΑ-Ε.Ε., ήταν παραπάνω από φανερό ότι παρακαλούσαν για την ανατροπή του Ερντογκάν, αν δεν ήσαν οι ίδιοι (οι ΗΠΑ), οι πραγματικοί, αφανείς υποκινητές και σχεδιαστές του πραξικοπήματος, όπως υποστηρίζουν αρκετοί αναλυτές και αρχίζει πλεόν να ισχυρίζεται όλο και πιο ανοικτά και το ίδιο το καθεστώς Ερντογκάν. Φαίνεται πράγματι ότι ένα κομμάτι του στρατεύματος λειτουργούσε από καιρό περίπου αυτόνομα και ανεξέλεγκτα, λαμβάνοντας ίσως εντολές από τις ΗΠΑ, πράγμα που αναδρομικά μπορεί να συνδυαστεί με την εμπλοκή της Τουρκίας στο συριακό ζήτημα και να εξηγήσει την πριν λίγο καιρό κατάρριψη του ρωσικού πολεμικού αεροσκάφους στην τουρκοσυριακή μεθόριο, κατάρριψη που έμελε να επιδεινώσει δραματικά τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ρωσία (εξέλιξη που θα συνέφερε τις ΗΠΑ – ασχέτως αν η πορεία των πραγμάτων μάλλον ευνόησε την Ρωσία – και θα έφθειρε την διεθνή θέση του Ερντογκάν). Είναι φανερό ότι ο Ερντογκάν, λόγω της αυξανομένης ισχύος του, που τον έχει καταστήσει αλαζόνα, απρόβλεπτο και αρκετά ανεξάρτητο στην λήψη αποφάσεων, είχε δυσαρεστήσει τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, των οποίων τα στρατηγικά συμφέροντα εξυπηρετούνταν καλύτερα στο παρελθόν από τους κεμαλιστές.
- Παρά τις πολλές αλλοπρόσαλλες πτυχές του πραξικοπήματος, τα γεγονότα, με κύριο χαρακτηριστικό την θαρραλέα αντίδραση των λαϊκών μαζών των υποστηρικτών του Ερντογκαν, εναντίον ενόπλων στρατιωτών, τεθωρακισμένων, ακόμα και ελικοπτέρων και αεροπλάνων που κινητοποίησαν οι πραξικοπηματίες, αποδεικνύουν ότι ο τουρκικός λαός διαθέτει αξιοπρόσεκτη ζωτικότητα και σφρίγος που δυστυχώς μοιάζει να λείπει π.χ. από τους μαλθακούς νεοέλληνες-νεοραγιάδες. Φέρει όμως παράλληλα και το βαρύ φορτίο μίας φυλετικής ψυχής αιμοβόρας και βαρβαρικής, όπως έδειξαν οι οχλοκρατικές ωμότητες, τα φρικτά λιντσαρίσματα και οι σφαγές που επεφύλαξαν οι ισλαμικώς φανατισμένοι όχλοι των υποστηρικτών του Ερντογκάν εναντίον των νεαρών, κατ’ ουσίαν ανεύθυνων παιδαρίων που ως στρατιώτες-εκτελεστικά όργανα των ανωτέρων τους, βρέθηκαν, χωρίς καλά καλά να το καταλάβουν, να μετέχουν σε ένα πραξικόπημα και να αντιμετωπίζουν έντρομοι κατηγορίες εσχάτης προδοσίας και αναλόγως χλευαστική μεταχείριση.
- Φθάνουμε στο σημαντικότερο ζήτημα που αναδεικνύει το πραξικόπημα: τι συμφέρει, ή τι θα συνέφερε, την Ελλάδα και την Ευρώπη; Είναι προτιμότερο το καθεστώς Ερντογκάν, το οποίο τώρα πια φαίνεται ότι ενισχύεται, ή θα ήταν προτιμότερη μια παλινόρθωση της κεμαλικής στρατοκρατίας;
Αν δούμε ψυχρά τα πράγματα, η ιστορία δείχνει ότι η τουρκική επιθετικότητα και ο τουρκικός (αναθεωρητικός) ανθελληνισμός μένουν σταθερά και αμετάβλητα στοιχεία της πολιτικής της χώρας, ανεξαρτήτως του αν υπερισχύουν οι θρησκόληπτοι ισλαμιστές του Ερντογκάν ή οι κοσμικοί στρατοκράτες κεμαλικοί (άσπρα σκυλιά, μαύρα σκυλιά, όλοι οι σκύλοι μια γενιά…). Αν κοιτάξουμε βαθύτερα τα πράγματα, τα πραγματικά στρατηγικά συμφέροντα της Ελλάδος και, κατά προέκταση, της Ευρώπης, υπηρετούνται καλύτερα από μία διχασμένη, δυνητικά διασπασμένη Τουρκία, διότι μόνο μία τέτοια Τουρκία είναι πραγματικά αποδυναμωμένη. Και οι δύο προαναφρεθείσες εκφράσεις της τουρκικού καθεστωτισμού έχουν θεμέλιο την επιθετικότητα και την εξάπλωση. Η διαφορά είναι ότι στην μία περίπτωση (του κεμαλικού καθεστώτος) το επεκτατικό όραμα συνδέεται με τον εθνικισμό και τον παντουρανισμό, ο οποίος συνδιάζεται κοσμικά (δυτικότροπα), μη θρησκευτικά χαρακτηριστικά, απαλλαγμένα όμως από την ισλαμική θρησκοληψία, ενώ στη περίπτωση του καθεστώτος Ερντογκάν ο τουρκικός εθνικισμός συνάπτεται με την ιμπεριαλιστική διάθεση του Ισλάμ, επιδιώκοντας (λιγότερο ή περισσότερο ανοικτά) και με τρόπο περίπου μεσσιανικό, την εξάπλωση και παγκόσμια επικράτηση, έχοντας ως όραμα την ανασύσταση της πάλαι ποτέ κραταιάς οθωμανικής αυτοκρατορίας, επιδιώκοντας, στο πνεύμα αυτό, να τεθεί επικεφαλής και να καταστεί εκφραστής-προστάτης του διεθνούς ισλαμικού κινήματος. Και στις δυο εκδοχές, το πρώτο θύμα του επεκτατισμού είναι η Ελλάδα. 
Στα χρόνια που προηγήθηκαν ο Ερντογκάν μεθοδικά επεδίωξε να υλοποιήσει αυτό το όραμα. Αρχικώς, σημείωσε μεγάλη πρόοδο καθώς η Τουρκία ενδυναμώθηκε οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά, καθιστάμενη περιφερειακή δύναμη. Ωστόσο, η προϊούσα αλαζονεία και η μεγαλομανία του Ερντογκάν τον οδήγησε σε σοβαρά στρατηγικά λάθη στην εξωτερική πολιτική, που υπονόμευσαν τις μεγαλεπήβολες επιδιώξεις του, αφού τον οδήγησε σε ταυτόχρονη αντιπαράθεση με την Ρωσία, με το Ιράν, με μέρος του αραβικού κόσμου, εν μέρει με τον παραδοσιακό σύμμαχο της Τουρκίας, το Ισραήλ και επίσης σε σχέσεις καχυποψίας και αμφιβολίας με τις ΗΠΑ και την Ε.Ε.
Ο σοβαρότερος κίνδυνος από το καθεστώς Ερντογκάν που, εφόσον σταθεροποιηθεί, μετά τον κλυδωνισμό του αποτυχημένου πραξικοπήματος, αναμένεται να προβεί σε πλήρη εκκαθάριση του στρατού και εν γένει του κρατικού μηχανισμού, από κάθε κεμαλικό και γκιουλενικό κατάλοιπο, συνίσταται στην δυναμική της διασύνδεσης, έστω συγκεκαλυμμένης και διακυμαινομένης, με το ακραίο σουνιτικό ισλάμ, που επιδιώκει την παγκόσμια εξάπλωση και έχει κηρύξει ανοικτό πόλεμο με την Δύση. Το ίδιο στοιχείο είναι ταυτόχρονα και ελπιδοφόρο, αφού καθιστά την τουρκική επικινδυνότητα πιο ορατή και αναγνωρίσιμη από την Ευρώπη – εφόσον βεβαίως οι ευρωπαϊκοί λαοί αρχίσουν να ξυπνούν από τον βαθύ μεταπολεμικό τους λήθαργο και αρχίσουν να αναζητούν επανασύνδεση με την φθαρμένη και προδομένη (από τον κοσμοπολιτισμό και την πολιτική ορθότητα), ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ο εχθρός, ο ασιατισμός (είτε έχει τουρανο-μογγολικό είτε σημιτο-μεσανατολικό πρόσημο) είναι αντιμετωπίσιμος μόνον εφόσον αναγνωριστεί ως τέτοιος! Η κοσμικότητα (που είναι πιο έντονη στην κεμαλική εκδοχή της Τουρκίας) τον καθιστά ίσως λιγότερο ευδιάκριτο, άρα ίσως πιο επικίνδυνο για διείσδυση στον ευρωπαϊκό χώρο. Η θρησκοληψία και ο φανατισμένος ισλαμικός συντηρητισμός, παρά την επικινδυνότητα της ορμής του, είναι πιο ορατός ως κάτι ξένο προς την ευρωπαϊκή ταυτότητα. Ενισχύει λοιπόν τα στεγανά και καθιστά πιο σαφή την αναγνώριση της ιστορικής πραγματικότητας της φυλετικής-πολιτισμικής ετερότητας και της διαχρονικής συγκρούσεως Ανατολής-Δύσεως (όχι με γεωγραφικούς βεβαίως όρους, αλλά με φυλετικούς-πολιτισμικούς) της οποίας όσοι επιμένουν να παραβλέπουν την ουσία, είναι καταδικασμένοι να υποστούν τις οδυνηρές συνέπειες… (βλέπε πρόσφατος περιστατικό στην Νίκαια της Γαλλίας) 
- Χρειάζεται να παρέλθει χρόνος για να φανεί ποια κατάσταση θα αποκρυσταλλωθεί στην Τουρκία. Το βέβαιο είναι ότι ο εσωτερικός πολιτικός, πολιτισμικός και εθνοτικό (κουρδικό ζήτημα) διχασμός στην τουρκική κοινωνία θα ενταθεί με απρόβλεπτες συνέπεις. Επίης, αν και το παρελθόν έχει δείξει ότι συχνά η Τουρκία, όταν αντιμετωπίζει εσωτερικά προβλήματα, επιχειρεί να τα εκτονώσει παράγοντας ή σκηνοθετώντας κρίσεις στρατιωτικού-διπλωματικού τύπου στο Αιγαίο, το βέβαιο είναι ότι η αποσάθρωση του τουρκικού στρατεύματος σε επίπεδο ιεραρχικής δομής, θα αποδυναμώσει παροδικά τις επιχειρησιακές του δυνατότητες.
Η προσεχής περίοδος θα είναι ιδιαίτερα κρίσιμη και για την Ελλάδα, λόγω της ρευστότητας που προοιωνίζεται. Ήδη τις προηγούμενες του αποτυχημένου πραξικοπήματος ημέρες, διεφάνησαν ύποπτες και άκρως προκλητικές κινήσεις των τουρκοφρόνων παραγόντων στην μουσουλμανική μειονότητα της Δ. Θράκης όπου κυριαρχεί η υπονομευτική δράση του τουρκικού προξενείου και όπυ οι πληθυσμιακοί συσχετσμοί τείνουν να ανατραπούν υπερ του μουσουλμανικού στοιχείου. Μία προβοκάτσια μένει για να λειτουργήσει ως καταλύτης διεργασιών “κοσοβοποιήσεως”. Επιπλέον η Ελλάδα έχει άμεσα να διαχειριστεί ένα κρισιμότατο διπλωματικό ζήτημα – την αυτομόληση τουρκικού ελικοπτέρου με τους επιβαίνοντες στρατιωτικούς (συνεργάτες των πραξικοπηματιών) να αιτούνται πολιτικού ασύλου – που την εμπλέκει σοβαρά με τις παρενέργειες του τουρκικού πραξικοπήματος. Δυστυχώς η φαρσοκωμική ελληνική κυβέρνηση δείχνει να παρακολουθεί εντελώς αμήχανη και απροετοίμαστη τις εξελίξεις. Η παντελής έλλειψη εθνικής στρατηγικής (αν υπήρχε, θα έσπευδε, με ενεργοποίηση προετοιμασμένων σχεδίων, να εκμεταλλευτεί την Τουρκική αστάθεια, για την προώθηση εθνικών επιδιώξεων – ακόμα ίσως και με κινήσεις απελευθερώσεως των κατεχομένων κυπριακών εδαφών) και η βεβαία η θεαματική ανικανότης όσων, κακή τη μοίρα, βρίσκονται στην θέση να χειρίζονται τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας από ελληνικής πλευράς (αν φέρει κανείς στο μυαλό του μία κομπανία αχρήστων που περιλαμβάνει Τσίπρα, Καμένο, Κοτζιά, ίσως δε και …Καρανίκα, αρκεί για να του προκαλέσει τουλάχιστον θυμηδία…) προεξοφλεί διαχείριση της συμφοράς και στο περιστατικό του ελικοπτέρου και σε πιθανά ανάλογα περιστατικά που θα προκύψουν στο μέλλον.
Επιπροσθέτως, η πολιτική επιβίωση του Ερντογκάν και η βεβαία δυσαρέσκειά του έναντι της Ε.Ε., που δεν τον στήριξε τις πρώτες κρίσιμες ώρες, πιθανότατα θα εκδηλωθεί με κάποιο είδος αντιποίνων, έστω εμμέσων, με πιο προβλέψιμο αυτών, το εκ νέου άνοιγμα των μεταναστευτικών κρουνών από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Κατά συνέπεια χρειάζεται μεγάλη επαγρύπνηση και ετοιμότητα διότι η αποσταθεροποίηση και οι ζυμώσεις στο εσωτερικό της Τουρκίας με τον έναν ή τον άλλο τρόπο θα επηρεάσουν και την Ελλάδα.
Στο ζήτημα θα επανέλθουμε.