Τὸ παρὸν ἀποτελεῖ μετάφρασιν τοῦ ἄρθρου “The Origins of Swedish Multiculturalism”, δημοσιευθέντος εἰς τὴν διαδικτυακὴν ἐφημερίδα Occidental Observer.
Αυτή η σύντομη (96 σελίδες) μελέτη των ιστορικών ριζών της πολυπολιτισμικής πολιτικής της Σουηδίας εκδόθηκε πριν από δέκα χρόνια στην Σουηδία αλλά μόλις τώρα κατέστη προσβάσιμη στο Αγγλόφωνο κοινό. Δεν είναι μια ιστορική ανάλυση της μεταναστεύσεως προς την Σουηδία, κάτι το οποίο θα απαιτούσε μια εκτενέστερη μελέτη, αλλά της εξαπλώσεως και του θριάμβου της πολυπολιτισμικής ιδέας. Η μαζική, έξω-ευρωπαϊκή μετανάστευση ακολούθησε μονάχα κατόπιν, εν μέρει και ως αποτέλεσμα αυτής της αλλαγής στον τρόπο σκέψεως.
Στην αρχή της δεκαετίας του ᾿᾿῍῍60, οπότε και ξεκινά η ιστορία, οι πιο σημαντικές εθνικές μειονότητες στην χώρα ήταν βορεινών ευρωπαϊκών φύλων: Οι Φινλανδοί ήσαν οι πιο πολυάριθμοι, ακολουθούμενοι από τους Εσθονούς και τους Σάμι/Λάπωνες, ιθαγενείς στην βόρεια Σουηδία.
Αλλά, μετά το πέρας του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, άλλοι άρχισαν να καταφθάνουν. Το 1963-4, κραυγές για τον περιορισμό της μεταναστεύσεως άρχισαν να ακούγονται. Αυτό συνέβαλε στην πυροδότηση μιας σειράς από δημόσιες συζητήσεις στον τύπο για την θέση των εθνικών μειονοτήτων στην Σουηδία. Είναι γενικώς αποδεκτό πως η πολυπολιτισμική πολιτική που επισήμως καθιερώθηκε το 1975 ήταν απόρροια αυτών των συζητήσεων. Μα, όπως σημειώνει ο συγγραφέας της παρούσης μελέτης, η προέλευση και τα κίνητρα των πρωτεργατών αυτής της συζητήσεως έχουν σπανίως διερευνηθή.
Ο πρώτος και σημαντικώτερος συνεισφέρων ήταν ο David Schwarz (1928-2008), ένας γεννημένος στην Πολωνία Εβραίος, ο οποίος έφθασε στην Σουηδία το 1950 για ιατρική περίθαλψη σχετιζόμενη με τον τύφο και την φυματίωση που είχε κολλήσει ενώ ήταν έγκλειστος σε γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Στις 21 Οκτωβρίου του 1964, o Schwarz δημοσίευσε το “Τα προβλήματα των ξένων στην Σουηδία” στην Dagens Nyheter, μια από τις πολλές Σουηδικές Εφημερίδες, εκδιδομένην υπό του Εβραϊκής ιδιοκτησίας ομίλου Bonnier, γράφοντας:
“Πριν τον Α΄ΠΠ η Σουηδία ήταν σχετικά περιοριστική όσον αφορά την αποδοχή προσφύγων. Η ανάγκη για εργασία δεν ήταν τότε όσο μεγάλη είναι σήμερα και κάποια επαγγέλματα φοβούνταν τον ξένο ανταγωνισμό. Αλλά, μετά το πέρας του πολέμου, η στάση της κυβερνήσεως άλλαξε, και με την πάροδο του χρόνου 14.000 Εβραίοι και πολλοί άλλοι μεταφέρθηκαν εδώ από Γερμανικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ταυτοχρόνως ήρθαν δεκάδες χιλιάδες προσφύγων από την Βαλτική και πολλές χιλιάδες δραπετών από την Ρωσία. Από τότε η Σουηδία συνέχισε να δέχεται ξένους (…). Με άλλα λόγια, στην Σουηδία εγκαταστάθηκαν περίπου 400.000 ανθρώπων, που δεν είχαν γεννηθή σε αυτήν την χώρα”
Ο Schwarz συνέχισε τονίζοντας πως οι ομάδες των μεταναστών δεν θα έπρεπε να υφίστανται πίεση για να αφομοιωθούν. Θα έπρεπε δίχως όρους να τους επιτρέπεται να διατηρούν την πολιτιστική τους ιδιαιτερότητα. Πρότεινε την διεξαγωγή μιας διερευνήσεως στο κοινοβούλιο, με στόχο την δόμηση μιας πλουραλιστικής πολιτιστικά μεταναστευτικής και μειονοτικής πολιτικής.
Μια εβδομάδα αργότερα ένας ακόμη εβραίος, ο Inga Goldfarb, έγραψε στηρίζοντας αυτήν την θέση, διαβεβαιώνοντας πως η Σουηδία είχε “μια ανάγκη για διαφορετικές εθνικές ομάδες”, και πως η παρουσία αυτών θα “έδινε στις ζωές μας ένα καινούριο περιεχόμενο”. Τέτοιες αόριστες και αστήρικτες δηλώσεις σύντομα θα γίνονταν τυπικά στοιχεία αυτού του δημοσίου διαλόγου.
Ο συγγραφέας αυτής της μελέτης μετρά δεκαεπτά διαφορετικές αντιπαραθέσεις επί της μεταναστευτικής και μειονοτικής πολιτικής στα μεγαλύτερα Σουηδικά περιοδικά και εφημερίδες μεταξύ του 1964 και του 1968, αποτελούμενες συνολικά από 118 άρθρα. Ο Schwarz προσωπικά έγραψε ή συνέβαλε σε 37 από αυτά, ή αλλιώς στο 31% του συνόλου. Ξεκίνησε ακόμη δώδεκα από τις συζητήσεις, κανείς άλλος δεν ξεκίνησε περισσότερες από μία.
Προσθέτοντας και την υπόλοιπη εβραϊκή συνεισφορά, βρίσκουμε ότι η μικρότερη από τις εθνικές μειονότητες (η εβραϊκή) στην Σουηδία ευθύνεται για 46 άρθρα, ήτοι 39% επί του συνόλου, παρ᾿ όλο που αποτελεί λιγότερο από το 1% του πληθυσμού. Άπαντες οι εβραίοι συμμετέχοντες υποστηρίζουν την πολυπολιτισμική θέση. Ο συγγραφέας έχει επιτελέσει μια σημαντική υπηρεσία συγκεντρώνοντας τα αντικειμενικά αυτά στοιχεία, διότι η συζήτηση περί του εβραϊκού ρόλου στην προώθηση της πολυπολιτισμικότητας στην Σουηδία (όπως και αλλού) συχνά έχει απορριφθή ως “θεωρία συνωμοσίας”.
Άλλες ομάδες συνεισέφεραν με 38 άρθρα (32%), ενώ 15 άρθρα είναι κατηγοριοποιημένα ως “άγνωστα” (π.χ. ανυπόγραφα κυρίως άρθρα). Μετά τους Εβραίους, οι Εσθονοί παρείχαν την ισχυρότερη στήριξη υπέρ της πολυπολιτισμικότητος, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως τρεις καθολικοί μετανάστες επιχειρηματολόγησαν εναντίον της.
Αν τα αποσπάσματα που παρατίθενται στο βιβλίο του Eckehard είναι αντιπροσωπευτικά, τα επιχειρήματα των υποστηρικτών της πολυπολιτισμικότητος δεν φαίνονται ιδιαίτερα εκλεπτυσμένα. Η “στείρα ομοιογένεια” αντιπαρατίθεται προς τον “εμπλουτισμό”. Η αυξημένη μετανάστευση στο μέλλον παρουσιάζεται ως “αναπόφευκτη”. Ο Schwarz ισχυριζόταν πως η εγκατάλειψη της προωθήσεως των εθνικών συμφερόντων των Σουηδών στο εσωτερικό, με κάποιο θαυματουργὸ κι ακατάληπτο τρόπο θα τους … βοηθούσε να τα προωθήσουν διεθνώς. Παρουσίαζε τον πολιτιστικό πλουραλισμό ως μια προϋπόθεση για την συνεργασία μεταξύ των ομάδων και ως το κλειδί προς αποφυγήν συγκρούσεων, χωρίς όμως να εξηγεί πως η αφομοίωση παράγει την σύγκρουση και αγνοώντας τα στοιχεία των κοινωνικών επιστημών για το μεγάλο κόστος του πολυπολιτισμού, συμπεριλαμβανομένων μάλιστα των συγκρούσεων ακριβώς, της μειωμένης επιθυμίας για συνεισφορά στα κοινωνικά αγαθά και ούτω καθ’ εξής.
Ίσως δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσει η ένδεια αυτών των επιχειρημάτων. Δεν ήταν ποτέ ο στόχος αυτών των ακτιβιστών να φέρουν στους Σουηδούς τα (αμφίβολα) οφέλη της πλουραλιστικής κοινωνίας, μα μόνον η υποχώρηση των σουηδικών εθνικών συμφερόντων προς όφελος των ιδικών τους.
Ο Schwarz ήταν σαφής όσον αφορά την τοποθέτηση της ευθύνης για καλές κοινωνικές σχέσεις αποκλειστικά στην Σουηδική πλειονότητα, γράφοντας επί παραδείγματι:
“Είναι η ευθύνη του πληθυσμού του κράτους-οικοδεσπότη να εξασφαλίσει πως η ύπουλη συκοφαντία εναντίον των ξένων (μας παίρνουν τα σπίτια, τις δουλειές και τα λοιπά) θα παύσει”- προτείνοντας ουσιαστικά πως τα εμπειρικά στοιχεία για τα αποτελέσματα της μεταναστεύσεως στην αγορά εργασίας, στην οικολογία και την στέγαση δεν θα έπρεπε να συνεκτιμηθούν.”
Ο πιο σημαντικός εκφραστής της υπέρ της αφομοιώσεως θέσεως ήταν ο εθνικά Σουηδός Michael Wachter, ο οποίος έγραφε παραδείγματος χάριν:
“Η αφομοίωση δεν είναι απλά μια δυνατότητα αλλά η λύση η οποία μακροπρόθεσμα οδηγεί στις λιγότερες συγκρούσεις και ως εκ τούτου η πλέον επιθυμητή για τους περισσότερους ανθρώπους και την κοινωνία. Στην Σουηδική κοινωνία οι συνθήκες για την αφομοίωση είναι εξαιρετικά ευνοϊκές. Ακριβολογώντας, είναι αυτό ακριβώς που ανησυχεί μερικούς που είναι ακόμη δέσμιοι των εθνοκεντρικών τους αντιλήψεων και απυθύνουν εκκλήσεις για την προστασία των δικών τους τοπικών συμφερόντων.”
Εν τούτοις, ο Wachter ίσως έκανε κάποιους αχρείαστους συμβιβασμούς. Π.χ., αποδεχόμενος τους ισχυρισμούς του Schwarz πως η ευθύνη για τις σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών ομάδων βαραίνει τους Σουηδούς: “Δεν θα έπρεπε να υπάρχουν απαιτήσεις από τις μειονότητες να αφομοιωθούν. Η απαίτηση θα έπρεπε να είναι η κοινωνία να προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για αφομοίωση.”
Ο Eckehart σημειώνει ότι “το επιχείρημα ότι οι ξένες μειονότητες θα αφήνονταν να αφομοιωθούν, και πως άρα η αφομοίωση ήταν πρακτικά δυνατή, παρουσιαζόταν συχνά από τους υποστηρικτές της αφομοίωσης και ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που έχασαν την διαμάχη.” Αυτή η θέση ίσως ήταν βάσιμη όσον αφορά τις Βορειοευρωπαϊκές μειονότητες της εποχής, με δεδομένο τον μικρό τους αριθμό. Σήμερα, πάνω από το 30% του πληθυσμού της Σουηδίας είναι ξένης καταγωγής, με τις πολυπληθέστερες ομάδες να είναι οι Σύριοι, οι Ιρακινοί και οι Σομαλοί.
Η δημόσια συζήτηση για την μετανάστευση και τα μειονοτικά ζητήματα συνοδεύτηκε από μια αυξημένη πολιτική δράση προς την ίδια κατεύθυνση, με τριάντα κατά μέσο όρο, νομοσχέδια να εισάγονται στην Σουηδική νομοθεσία κατ᾿ έτος μεταξύ 1965 και 1968. Πφρος σύγκριση, την περίοδο 1945-60 ο μέσος όρος ήταν τρία νομοσχέδια κατ’ έτος.
Μια ανασκόπηση των θέσεων των διαφόρων πολιτικών κομμάτων την δεκαετία του ᾿ 60 οδηγεί σε εκπλήξεις. Το κόμμα της Δεξιάς (Högerpartiet) ήταν το πλέον δραστήριο στην προώθηση νομοθεσίας σχετιζομένης με την μετανάστευση. Τον Αύγουστο του 1968 το κόμμα υιοθέτησε το πρώτο πολιτικό πρόγραμμα που πρότεινε εκτεταμένη στήριξη προς τις εθνικές μειονότητες στην Σουηδία. Μεταγενέστερα άλλαξε το όνομα του σε Moderaterna (“Κόμμα των μετριοπαθών”).
Οι Σοσιαλδημοκράτες, μέχρι την καίρια διαφοροποίηση του ανερχόμενου αστέρος Olof Palme, ήσαν αρχικά περισσότερο σκεπτικοί ως προς αυτήν την νέα τάση απ’ όσο μπορούμε να φανταστούμε. Ο David Schwarz κάποτε ανέφερε πως, λίγο προτού ξεκινήσει τον πρώτο διάλογο στις εφημερίδες, είχε ρωτήσει τον Υπουργό Εξωτερικών των Σοσιαλδημοκρατών Torsten Nilsson σε μια δημόσια συνάντηση, πώς η κυβέρνηση θα έλυνε το πρόβλημα των μειονοτήτων. Ο Nilsson είχε απλώς πει: “ Θα πρέπει είτε να γίνουν Σουηδοί είτε να μεταναστεύσουν κάπου αλλού”.
Ο Hans Hagness, ένας σοσιαλδημοκράτης νομοθέτης, έκανε την ακόλουθη δήλωση στο κοινοβούλιο στις 6 Δεκεμβρίου του 1966:
“Είναι σίγουρα προς όφελος των εργοδοτών να αυξήσουν την φθηνή εργασία και να κρατήσουν τους μισθούς χαμηλά, και αυτό είναι το κίνητρο που έχει στηριχθή από τις εφημερίδες της αστικής τάξης. Έχουν ακόμη οργανώσει δραματικές αφηγήσεις περί απελάσεων και για το πόσο άσχημα θα πρέπει να αισθανόμαστε για αυτές. Μα δεν μπορεί κανείς να χτίζει μια πολιτική πάνω στις δραματικές ιστορίες των φιλελευθέρων εφημερίδων. Απεναντίας, είμαστε υποχρεωμένοι να επιδιώκουμε μια συνειδητή πολιτική προς όφελος του μέσου εργάτη.”
Εν συντομία η Σουηδική αριστερά ακόμη σκεφτόταν με βάση τις κοινωνικές τάξεις.
Το 1966 o David Schwarz επέτυχε μια συνάντηση με τον Σοσιαλδημοκράτη πρωθυπουργό Tage Erlander, μέσω του λογογράφου του Olle Svenning. Ο Svenning αργότερα αφηγείται:
“Ο ηλικιωμένος πρωθυπουργός συμφώνησε να συναντηθεί και έφερε μαζί του τον κατά πολύ νεώτερο βοηθό του Olof Palme. (Ο Schwarz) εξήγησε πόσο σημαντικός ήταν ο πολυπολιτισμός, πως η Σουηδία ήδη ήταν ένα έθνος μεταναστών και πως οι απαιτήσεις για γλωσσική και θρησκευτική ανεκτικότητα όλο και δυνάμωναν. Ο Palme, μεγαλωμένος σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, συμμερίζονταν αυτά που έλεγε ο David.”
Τον επόμενο χρόνο ο Palme, ως Υπουργός Παιδείας πλέον, ανεκοίνωσε την στήριξή του προς τον πολυπολιτισμό σε μιαν ομιλία στο Εβραϊκό Κέντρο της Στοκχόλμης, ανάμεσα σε εγκώμια για το Ισραήλ και τις φιλοδοξίες των σιωνιστών. Κι όμως, ο ίδιος αυτός άνθρωπος ήταν τόσο εχθρικός προς κάθε επίδειξη Σουηδικού πατριωτισμού, που εξέφρασε αποστροφή για τους αθώους εορτασμούς της Ημέρας της Σημαίας! Δύο χρόνια μετά, ο Palme διαδέχτηκε τον Erlander ως Πρωθυπουργός της Σουηδίας.
https://www.youtube.com/watch?v=MFE0qAiofMQ
Ένα άλλο σημαντικό ορόσημο στην πορεία προς την πολυπολιτισμική Σουηδία ήρθε το 1967, όταν η Συνομοσπονδία των Εμπορικών ενώσεων της Σουηδίας ήρε την αντίθεσή της. Όμως οι λόγοι για αυτήν την τεράστια αλλαγή παραμένουν απροσδιόριστοι. Ο ιστορικός Thomas Gur έγραψε:
“Στην βιβλιογραφία που πραγματεύεται την Μεταναστευτική πολιτική της Σουηδίας δεν έχω βρει τίποτε που να περιγράφει το παρασκήνιο και τα κίνητρα για την θέση (της Συνομοσπονδίας των εμπορικών ενώσεων) πάνω στο ζήτημα. Δεν υπάρχει καμμία εξήγηση ακόμα και σε έργα που ασχολούνται με την ιστορία της Συνομοσπονδίας.”
Όπως και αλλού στην Δύση, η Αριστερά στην Σουηδία μεταβάλλει την σκέψη της από ένα πρότυπο της κοινωνίας βασισμένο σε τάξεις σε ένα επικεντρωμένο στην φυλή και την εθνικότητα – όμως με αντίθετο πρόσημο! Σίγουρα έχουμε ξαναδεί τα υλικά συμφέροντα των μελών των εργατικών ενώσεων να θυσιάζονται στην εθνο-πλουραλιστική ιδεολογία και αλλού, με πιο σημαντικό παράδειγμα την AFL-CIO στην Αμερική.
Το τελικό αποτέλεσμα του δημοσίου διαλόγου και της πολιτικής δράσης της περιόδου 1964-68 ήταν η θεσμοθέτηση από το Σουηδικό κοινοβούλιο του γραφείου Μεταναστευτικής Έρευνας, με σκοπό την μελέτη της κατάστασης των μεταναστών και μειονοτήτων στην Σουηδία. Οι προτάσεις αυτού του σώματος ανακοινώθηκαν το 1974 και ταυτίζονταν σχεδόν πλήρως με τις θέσεις του David Schwarz και άλλων οπαδών της πολυπολιτισμικότητας.
Οι προτάσεις του σώματος Μεταναστευτικής Έρευνας απετέλεσαν την βάση για το κυβερνητικό νομοσχέδιο 1975:26, που επισήμως διεκήρυττε ότι: “Η Σουηδία δεν είναι πλέον ένα κράτος όπου κυριαρχεί η Σουηδική κουλτούρα, μα μια πολιτισμικά πλουραλιστική κοινωνία όπου διαφορετικές μειονοτικές κουλτούρες θα αφήνονται να ακμάσουν και αναπτυχθούν.” Ο νόμος ομοφώνως ψηφίστηκε από το κοινοβούλιο το 1975. Ήταν μονάχα έντεκα χρόνια από τότε που ο Schwarz εξέδωσε την πρώτη του μελέτη.
Όπως ο Eckehart σημειώνει, η δυναμική που οδήγησε στην ολοένα και επιταχυνόμενη θριαμβική πορεία του πολυπολιτισμού στην Σουηδία εκφράζεται τέλεια στην ακόλουθη παρατήρηση του εθνολόγου Frank Salter:
“Οι μειονότητες έχουν το πλεονέκτημα στον εθνικό ανταγωνισμό, καθώς είναι περισσότερο κινητοποιημένες από τις πλειονότητες. Η κινητοποίηση είναι η θέληση του να κάνεις θυσίες για έναν σκοπό, για παράδειγμα προσφέροντας χρόνο, χρήμα και δουλειά. Ακόμη και μια μικρή ομάδα με περιορισμένους πόρους μπορεί να ασκεί δυσανάλογα μεγάλη επιρροή όταν τα μέλη της είναι κινητοποιημένα και οι αντίπαλοί της, αν και πολυπληθέστεροι, είναι αδιάφοροι.”
Η κατάρα των δημοκρατικών κρατών στις μέρες μας έχει αποδειχθεί πως είναι, όχι η “τυραννία της πλειονότητας” όπως προέβλεψε ο Alexis de Tocqueville, αλλά μια “τυραννία των μειονοτήτων”- εντόνως κινητοποιημένων και πολιτικά ενεργών μειονοτήτων εις βάρος αφελών και εφησυχασμένων ιθαγενών πλειονοτήτων.
Όπως ο συγγραφέας παρατηρεί, σχεδόν κάθε πολιτική αλλαγή έχει νικητές και ηττημένους. Μέσῳ της αλλαγής από την πολιτική της αφομοίωσης σε μια πολυπολιτισμική, οι εθνικά ξένοι που ζούνε στην Σουηδία πέτυχαν μια σημαντική νίκη, πείθοντας τον εγχώριο σουηδικό πληθυσμό να παραδώσει την κυριαρχία επί της μοναδικής γεωγραφικής εκτάσεως στον κόσμο, αποκλειστικά αφιερωμένης στον Σουηδικό λαό και την Σουηδική κουλτούρα.
Σχετικῶς:
https://www.theoccidentalobserver.net/2013/01/14/the-jewish-origins-of-multiculturalism-in-sweden/
https://redice.tv/news/how-and-why-sweden-became-multicultural