Σαν σήμερα, 26 Σεπτεμβρίου του 1889, γεννήθηκε ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές του 20ου αιώνος – για πολλούς, ο κορυφαίος! Πρόκειται για τον Γερμανό φιλόσοφο Martin Heidegger, συγγραφέα του εμβληματικού «Είναι και Χρόνος», έργου που αποτελεί σταθμό στην οντολογική σκέψη, καθώς και πολλών άλλων σημαντικότατων έργων που σφράγισαν την σύγχρονη οντολογία, αισθητική, φιλοσοφία της ιστορίας και επηρέασαν βαθιά πολλούς άλλους φιλοσόφους – όπως ενδεικτικώς τα έργα: «Τι είναι Μεταφυσική», «Η προέλευση του έργου τέχνης», «Εισαγωγή στην Μεταφυσική» κ.λπ.
Αν και ελάχιστοι τόλμησαν να αμφισβητήσουν την αξία του Martin Heidegger ως φιλοσόφου, οι επιθέσεις που δέχτηκε μεταπολεμικώς υπήρξαν σφοδρότατες και δεν έπαυσαν ώς τον θάνατό του! Ο λόγος για την συνεχή αμφισβήτησή του ως προσωπικότητος και την αδυσώπητη πολεμική που εισέπραξε μεταπολεμικώς ήταν ότι είχε διαπράξει ένα βαρύτατο «έγκλημα καθοσιώσεως»: επί εθνικοσοσιαλιστικής διακυβερνήσεως υπήρξε μέλος του N.S.D.A.P. (Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος των Γερμανών Εργατών) και, επιπροσθέτως, είχε δεχθεί για σύντομο διάστημα (στην αρχή της Ε/Σ διακυβερνήσεως, από 1/5/1933) την θέση του Πρύτανη στο πανεπιστήμιο του Freiburg (διάσημο για τις επιδόσεις του ιδίως στις ανθρωπιστικές σπουδές), θέση ωστόσο από την οποία παραιτήθηκε λίγους μήνες αργότερα (δέκα μήνες συγκεκριμένως).
Ως πανεπιστημιακός καθηγητής είχε προηγουμένως αποκτήσει μεγάλη φήμη διδάσκοντας αρχικώς στο πανεπιστήμιο του Marburg (από το 1923), με την φήμη του να γίνεται ακόμη μεγαλύτερη αφ᾿ ότου μετακινήθηκε στο πανεπιστήμιο του Freiburg (το 1928), διαδεχόμενος εκεί τον (εβραϊκής καταγωγής) προκάτοχο και δάσκαλό του Edmund Husserl, θεμελιωτή του φιλοσοφικού ρεύματος της φαινομενολογίας. Ένα χρόνο νωρίτερα (το 1927) ο Heidegger είχε ήδη δημοσιεύσει το «Είναι και Χρόνος», ένα έργο ζωής για τον ίδιο και κατά γενική παραδοχή ένα από τα σημαντικότερα έργα στην ιστορία της φιλοσοφίας.
Παρά την μεγάλη φήμη και την γενική αναγνώρισή του (ακόμα και από Εβραίους διανοουμένους που είχαν υπάρξει μαθητές του, όπως η Hannah Ahrendt), μετά τον πόλεμο η εκδικητική Ταλμουδική τάξη πραγμάτων που επεβλήθη διά των όπλων στην κατερειπωμένη Γερμανία τον απέβαλε από το πανεπιστήμιο και του απαγόρευσε για πολλά χρόνια την διδασκαλία! Αργότερα του επετράπη να επιστρέψει στα πανεπιστημιακά έδρανα – ωστόσο, μέχρι το τέλος της ζωής του τον συνώδευε η «ρετσινιά» του «ναζιστή».
Δεν μπορούσε το κατεστημένο της μεταπολεμικής σάπιας διανόησης να συμβιβασθεί με το γεγονός ότι ο κορυφαίος και επιδραστικότερος στοχαστής του 20ου αιώνος υπήρξε συνειδητός και «αμετανόητος» εθνικοσοσιαλιστής!
Βεβαίως οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, καίτοι ουδέποτε παρητήθη από μέλος του N.S.D.A.P., μετά την παραίτησή του από την θέση του Πρύτανη του Freiburg ευρέθη εκτός κεντρικής επιρροής του Ε/Σ καθεστώτος. Το θέμα της σχέσεώς του με τον Ε/Σ ο Heidegger το ανέπτυξε εκτενώς στην πολύκροτη συνέντευξη που παρεχώρησε στον Spiegel το 1966, υπό την αυστηρή όμως προϋπόθεση-δέσμευση από την πλευρά του περιοδικού (η οποία τηρήθηκε), η συνέντευξη να δημοσιευθεί μετά τον θάνατό του (ο οποίος συνέβη δέκα χρόνια μετά την συνέντευξη, στις 26 Μαΐου του 1976).
Στην εξαιρετικώς ενδιαφέρουσα εκείνη συνέντευξη (η οποία έχει δημοσιευθεί μεταφρασμένη και στα ελληνικά με τον τίτλο «Ένας στοχαστής στον σύγχρονο κόσμο» και υπότιτλο «ο Martin Heidegger για την σχέση του με τον Ναζισμό», μετάφραση Κώστα Γεμενετζή, Εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της «Εστίας», 1989), ο Heidegger ανέπτυξε βαθυστόχαστους και οξυδερκείς συλλογισμούς για τον παρόν και το μέλλον του Δυτικού πολιτισμού και της ανθρωπότητος εν γένει, αποσαφηνίζοντας παράλληλα τον χαρακτήρα της σχέσεώς του με το Ε/Σ κίνημα (που αποτελούσε την επίμονη διαχρονική κατηγορία εναντίον του), δείχνοντας (για όσους τουλάχιστον είναι εις θέση να αποκωδικοποιούν τους σύνθετους και πυκνούς συλλογισμούς του) ότι ειλικρινώς είχε διακρίνει στον Ε/Σ την τελευταίαν ελπίδα αντιστάσεως στην παρακμιακή φορά που είχε λάβει η ανθρωπότητα, ευελπιστώντας να επηρεάσει ο ίδιος το Ε/Σ κίνημα φιλοσοφικώς, ώστε να εξελίσσετο σύμφωνα με την βαθύτερη ουσία του – επιδίωξη που θεώρησε ότι δεν κατάφερε τελικώς να εκπληρώσει (λόγω ίσως και των ταραγμένων συνθηκών του πολέμου, που δεν άργησε να ξεσπάσει).
Αυτό ωστόσο που έχει μεγάλη σημασία είναι ότι ουδέποτε απεκήρυξε τον Ε/Σ και τις βαθύτατα ελληνικές αρχές και θεμέλια του Ε/Σ! Και επίσης ότι η συμπόρευσή του με τον Ε/Σ, όπως ξεκάθαρα προκύπτει από τα λεγόμενά του, καθόλου δεν απετέλεσε μία συγκυριακή στάση που υπαγορευόταν από καιροσκοπισμό ή από κάποια ταπεινή θεώρηση ιδίου συμφέροντος (όπως θέλησαν πολλοί να αποφανθούν) αλλ᾿, απεναντίας, συνειδητή επιλογή, που υπαγορευόταν από την ίδια την ουσία του φιλοσοφικού του στοχασμού και των ιδεών του σχετικώς με το πεπρωμένο της Ευρώπης και την ιστορική αποστολή που το πεπρωμένο αυτό επεφύλασσε ειδικώς για το Γερμανικό έθνος, στο οποίο ανήκε.
Παρουσιάζουν επίσης μεγάλο ενδιαφέρον οι προβλέψεις του για το μέλλον της ανθρωπότητος, όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα, οι οποίες εμφανίζονται στην συνέντευξη εξαιρετικώς απαισιόδοξες, καθώς, πολύ χαρακτηριστικώς, λέει ότι, όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση, με την ανεξέλεγκτη επικράτηση της «Τεχνικής» (με αυτό τον όρο προσδιόριζε τον σύγχρονο τεχνοκρατικό πολιτισμό) επί του Ανθρώπου, «μόνο ένας θεός μπορεί πια να μας σώσει»(!), συμπληρώνοντας: «σε μας απομένει η μία και μοναδική δυνατότητα, με την Σκέψη και με την Ποίηση να προετοιμάσουμε μία ετοιμότητα είτε για την εμφάνιση του θεού είτε για την απουσία του θεού στον χαμό: ότι χανόμαστε ενώπιον του απόντος θεού»…
Παραθέτουμε μία συνέντευξή του από το 1969, όπου μεταξύ άλλων εκθέτει και την σύγχρονη αποπνευμάτωση των επιστημών που, έχοντας αποκοπεί από τις ρίζες τους και το Πνεύμα, είναι σήμερα διασπασμένες σε χίλια θραύσματα και συγκρατούνται μόνο με ένα πρακτικό και τεχνητό τρόπο, καθώς συστεγάζονται στα πανεπιστήμια:
Richard Wisser, Martin Heidegger – im Gespräch
Κατά μίαν αξιοπαρατήρητη σύμπτωση, ακριβώς ένα χρόνο νωρίτερα, στις 26 Σεπτεμβρίου 1888, γεννήθηκε ο σπουδαίος ποιητής και δραματουργός Thomas Stearns Eliot, που μάλιστα στα πρώτα του βήματα είχε οδηγό και δάσκαλο τον μεγάλο Ezra Pound.
Παραθέτουμε μερικούς στίχους του από το ποίημά του Burnt Norton, που μάλιστα και κατά μίαν αντιστικτική συγχρονικότητα φέρει στον νου το κλασσικό “Sein und Zeit” (Εἶναι καὶ Χρόνος) τοῦ Martin Heidegger:
Time present and time past
Are both perhaps present in time future
And time future contained in time past.
If all time is eternally present
All time is unredeemable.
What might have been is an abstraction
Remaining a perpetual possibility
Only in a world of speculation.
What might have been and what has been
Point to one end, which is always present.
…
Allow but a little consciousness.
To be conscious is not to be in time
But only in time can the moment in the rose-garden,
The moment in the arbour where the rain beat,
The moment in the draughty church at smokefall
Be remembered; involved with past and future.
Παραθέτουμε σύνδεσμο, όπου ο ίδιος ο ποιητής απαγγέλλει αυτό το ποίημά του ολόκληρο: