Τέτοιες μέρες, και συγκεκριμένα στις 28-11-1912, στον Δρίσκο, τοποθεσία λίγο έξω από τα Γιάννενα, πίπτει ηρωικώς μαχόμενος ο Λορέντζος Μαβίλης, ένας αληθινός ευπατρίδης! Το ηρωικό τέλος του μεγάλου αυτού Έλληνος ποιητού υπήρξε το επιστέγασμα μία εξ ίσου ηρωικής ζωής. Γεννήθηκε στην Ιθάκη, έλκων την καταγωγήν αφ᾿ ενός από την Ισπανία (από τον εκ πατρός παππού του – εξ ου και το μικρό του όνομα), αφ᾿ ετέρου από την γειτονική Κέρκυρα. Μέσω δε της μητρός του συγγένευε και με τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδος, τον Ιωάννη Καποδίστρια.
Σπούδασε φιλοσοφία στην Γερμανία, όπου επηρεάστηκε από φιλοσοφικά ρεύματα της εποχής, μάλιστα δε από την σκέψη του Φρειδερίκου Νίτσε. Η επίδραση που του άσκησε η νιτσεϊκή σκέψη φάνηκε και από το ποίημα του “Ο Υπεράνθρωπος”, το οποίο παρατίθεται στο τέλος του άρθρου. Κατά την παραμονή του στην Γερμανία εντρύφησε ιδιαιτέρως στην μελέτη της Σανσκριτική γλώσσης, μεταφράζοντας μάλιστα το πολεμικό ινδικό έπος Μαχαμπαράτα, το οποίο αποτελεί κορυφαίο δείγμα της περί πολέμου αντιλήψεως των Αρίων.
Το μεταφραστικό του έργο δεν περιορίστηκε μόνο στα σανσκριτικά, αφού επίσης μετέφρασε στα Ελληνικά έργα του Βιργιλίου, του Γερμανού ποιητή Σίλερ και των Άγγλων ρομαντικών Σέλεϊ και Μπάιρον (του γνωστού μας Λόρδου Βύρωνος).
Το ποιητικό του έργο ήταν μεγάλο. Τα ποιήματά του αντανακλούσαν τα φλογερά εθνικά του αισθήματα και τις φιλοσοφικές του αναζητήσεις. Τα περισσότερα είχαν μάλιστα την μορφή του σονέτου. Θεωρείται ως εκ τούτου ο εισηγητής του συγκεκριμένου ποιητικού είδους στα ελληνικά γράμματα.
Αυτό όμως που τον ξεχώριζε από τους περισσότερους νεοέλληνες ποιητές ήταν η μεγάλη πατριωτική επαναστατική του δράση. Ο Λορέντζος Μαβίλης μετείχε σε όλες τις επαναστάσεις και τους πολέμους που διεξήγαγε ο ελληνισμός με σκοπό την εθνική ανεξαρτησία! Συμμετείχε στην κρητική επανάσταση ως αρχηγός σώματος επαναστατών, το οποίο είχε ο ίδιος συγκροτήσει και εξοπλίσει με δικά του έξοδα! Παρόμοια ήταν η δράση του και στον (“ατυχή”) πόλεμο του 1897. Ο πολεμιστής-ποιητής Μαβίλης οργάνωσε σώμα Κερκυραίων, το οποίο απεβιβάσθη στην Χειμάρα στις ακτές της Ηπείρου. Ωστόσο η ατυχής έκβαση εκείνου του πολέμου ματαίωσε προσωρινώς τα όνειρα του ποιητή για την απελευθέρωση την Ηπείρου.
Περισσότερο όμως ηρωική και συγκινητική συνάμα ήταν η συμμετοχή του στον πρώτο βαλκανικό πόλεμο. Η κήρυξη του πολέμου τον βρήκε στο αξίωμα του βουλευτή του κυβερνώντος κώματος. Ο Μαβίλης, αντί να αξιοποιήσει την θέση του ώστε να μην στρατευθεί (όπως θα έκανε σήμερα ο οποιοσδήποτε κομματικός παράγων…), προσήλθε αμέσως να καταταγεί. Ωστόσο λόγω βενιζελικής απαγορεύσεως και επίσης λόγω του περασμένου της ηλικίας του (ήταν τότε 52 χρονών!) δεν έγινε δεκτός στο στράτευμα. Δεν πτοήθηκε όμως και κατάφερε να παρακάμψει αυτό το εμπόδιο κατατασσόμενος στο σώμα των Γαριβαλδινών. Οι Γαριβαλδινοί ήταν ένα διεθνές σώμα εθελοντών το οποίο συστάθηκε από τον Ριτσιότι Γκαριμπάλντι (υιός του εθνικού ήρωος της Ιταλίας, Τζουζέπε Γκαριμπάλντι), το οποίο είχε ως σκοπό να παρέχει βοήθεια σε λαούς οι οποίοι μάχονταν για την ελευθερία τους. Σ’ αυτό το σώμα κατετάγησαν κι άλλα εξέχοντα πρόσωπα του δημοσίου βίου της εποχής, όπως π.χ. ο τότε πρόεδρος της βουλής Αλέξανδρος Ρώμας (ο οποίος είχε παρομοίως συμμετάσχει στην κρητική επανάσταση). Η σύγκριση με τη σύγχρονη εποχή είναι τουλάχιστον απογοητευτική…
Το εθελοντικό σώμα των Γαριβαλδινών προωθήθη στο μέτωπο της Ηπείρου. Μετά από αλλεπάλληλες μάχες στους νομούς Άρτης και Πρεβέζης, το μέτωπο μετεφέρθη βορειότερα. Καθώς ο τουρκικός στρατός υποχωρών κλείστηκε στο λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων, ξεκίνησε η μακρά και αιματηρή μάχη του Μπιζανίου. Οι Τούρκοι βρίσκονταν κλεισμένοι στα οχυρά γύρω από την πόλη των Ιωαννίνων, από τα οποία μπορούσαν εύκολα να αποκρούουν τις επιθέσεις του ελληνικού στρατού. Το σώμα των Γαριβαλδινών, δρώντας κάπως ανεξάρτητα από το υπόλοιπο στράτευμα, προσπάθησε να εισέλθει στο, ώς τότε απρόσβλητο, λεκανοπέδιο από το εν πολλοίς αφύλακτο ύψωμα του Δρίσκου.
Κατά την μάχη του Δρίσκου τρεις λόχοι Γαριβαλδινών υπό τον ταγματάρχη Μπαλούρδο και τρεις υπό τον Αλέξανδρο Ρώμα βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον τουρκικό στρατό, ο οποίος ήταν πολύ καλύτερα εξοπλισμένος και κατείχε πλεονεκτικότερη θέση. Παρά το υλικό τους μειονέκτημα, οι Γαριβαλδινοί κατάφεραν να καταλάβουν τον Δρίσκο και να προωθηθούν προς την πεδιάδα των Ιωαννίνων. Ο Τούρκος Πασάς των Ιωαννίνων, αντιλαμβανόμενος τον κίνδυνο που αντιμετώπιζε η αμυντική του περίμετρος, διέταξε μαζική επίθεση για την ανακατάληψη του Δρίσκου. Οι Γαριβαλδινοί δέχτηκαν τότε τα σφοδρά πυρά του τουρκικού πυροβολικού και εν συνεχείᾳ επίθεση από στίφη του πεζικού. Άντεξαν αλλεπάλληλες επιθέσεις αλλά τελικώς αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τον Δρίσκο.
Οι μάχες ήσαν λυσσαλέες. Ο πρόεδρος της βουλής Ρώμας τραυματίζεται και την θέση του παίρνει η ανηψιά του Ασπασία (η οποία ήταν σύζυγος του μετέπειτα κατοχικού πρωθυπουργού Ιωάννου Ράλλη και κόρη του πρώην πρωθυπουργού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη), η οποία είχε καταταγεί ως νοσοκόμα. Ο Λορέντζος Μαβίλης, μετά τον τραυματισμό του Ρώμα, αναλαμβάνει διοικητής του αποσπάσματος και προσπαθεί να ανακόψει την επίθεση των Τούρκων. Μέσα στην κόλαση της μάχης δυο σφαίρες τον βρίσκουν στο πρόσωπο. Οι συμπολεμιστές του τον μετέφεραν αιμόφυρτο και ημιθανή στα μετόπισθεν. Λίγο πριν ξεψυχήσει πρόλαβε να ξεστομίσει “Περίμενα πολλές τιμές αλλά όχι και την τιμή να πεθάνω για την Ελλάδα”. Δίπλα του, ο τραυματίας Αλέξανδρος Ρώμας αναφώνησε: “Αγαθή η τύχη σου Λοχαγέ Μαβίλη”!
Η θυσία του Μαβίλη δεν πήγε χαμένη. Λίγους μήνες μετά ο ηρωισμός και το καταδρομικό πνεύμα του ταγματάρχου Ιωάννου Βελισσαρίου έφεραν την ελευθερία στο μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου, τερματίζοντας πέντε αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας. Μετά την απελευθέρωση το Ελληνικό κράτος θέλησε να τιμήσει τον Ιθακήσιο ποιητή ονομάζοντας κεντρική πλατεία των Ιωαννίνων “Λορέντζος Μαβίλης”, όπου και τοποθετήθηκε μνημείο. Επίσης στον Δρίσκο στο μοναχικό και απόμερο σημείο της ηρωικής του θυσίας του κατεσκευάσθη λιτό οστεοφυλάκιο.
Συγκεντρώνουμε, όλο συγκίνηση, την σκέψη μας στην μνήμη του σπουδαίου αυτού Έλληνος ποιητού, στοχαστού και πολεμιστού, του οποίου η αγνή πηγαία φιλοπατρία τον καθιστά μοναδικό πρότυπο ανδρός, μοναδικό διαχρονικό πρότυπο Έλληνος!
Ὑπεράνθρωπος-ΛΟΡΕΝΤΖΟΣ ΜΑΒΙΛΗΣ
Του μυστήριου ανασήκωσε την πέτρα
Και μη σκιαχτής το δάγκωμα του αστρίτα·
Την αλήθεια ακατάπαυστα αναζήτα
Και ιδὲς αν είναι, ως λεν, ψυχοπονέτρα.
Μία μία τες σαγιττιὲς του πόνου μέτρα
Και άγρυπνος τες πληγὲς που ανοίγουν κοίτα·
Μηνύτρα φτάνει η κάθε μια σαγίττα
Ἀπ’ της άσπλαχνης Μοίρας τη φαρέτρα.
Και αν βρης που ο πόνος είναι η μόνη αλήθεια,
Τότες απ’ τ’ αντριωμένα σου τα στήθια
Γδύσου την ταπεινότη της ορφάνιας·
Στης Ομορφιάς, στης Δύναμης την γλύκα,
Με αλαλητὸ χαρὰς και περηφάνειας
Γίνε Θεός σου και την Μοίρα νίκα.
